Organisatie van inspraak per type van inspraakvorm
Oktober 2024
Definitie
Een stad of gemeente kan in diverse vormen inwoners betrekken bij het vrijetijdsbeleid. Dit heet inspraak of burgerparticipatie. Zo verplicht het decreet Lokaal Bestuur de steden en gemeenten om een participatiebeleid uit te werken. Daarnaast dienen de lokale besturen het Cultuurpact te respecteren voor specifiek het cultuurbeleid. Het Cultuurpact verplicht de steden en gemeenten om inspraak te organiseren bij de voorbereiding en uitvoering van het cultuurbeleid. Dit moet gebeuren met een gestructureerd erkend adviesorgaan waarin verschillende representatieve strekkingen vertegenwoordigd zijn. Maar er zijn wel meerdere inspraakvormen die burgerparticipatie mogelijk maken. De lokale vrijetijdsmonitor vraagt bij de gemeenten naar twaalf participatieve praktijken:
Adviesraad is een raad met adviserende bevoegdheid die de gemeente erkent. In het beleidsveld Jeugd is dat de jeugdraad bijvoorbeeld. De kindergemeenteraad is een adviesorgaan dat bestaat uit kinderen die verkozen zijn door andere kinderen. In de kindergemeenteraad laten kinderen hun stem horen onder begeleiding van volwassenen. Nog specifiek voor het jeugdbeleid is er de jeugdparagraaf. Daarmee toetst het lokaal bestuur de kindvriendelijkheid van haar beslissingen.
Een onderzoek met vaste periodiciteit is een peiling die op systematische wijze polst naar de mening van haar inwoners over het lokale vrijetijdsbeleid: wat zijn bijvoorbeeld trends binnen verschillende doelgroepen? Steden en gemeenten kunnen ervoor kiezen om burgers online via het internet te consulteren, of schriftelijk. Een schriftelijke consultatie houdt in dat een beleidsvoorstel publiek wordt gemaakt, samen met het verzoek om hier op te reageren. Dat kan gaan van een ontwerp van regelgeving tot een beleidsplan. Een schriftelijke consultatie kan op twee manieren doorgaan. Enerzijds op een eerder passieve wijze, waarbij iedereen vrij is om al dan niet deel te nemen. Anderzijds op een meer actieve wijze, waarbij het brede publiek of een aantal organisaties worden aangesproken om deel te nemen.
Tijdens activiteiten en bijeenkomsten tracht de gemeente met een thematisch gespreksforum met burgers in gesprek te gaan om zoveel mogelijk ideeën of meningen te verzamelen. Dat gebeurt rond een bepaald thema, met soms een aantal verwante onderwerpen uit een ander beleidsveld. Stadsdebatten, praatcafés en dialoogtafels zijn thematische gespreksfora. Een focusgroep bestaat daarentegen uit een beperkt aantal deelnemers die discussiëren over beleidskwesties. De deelnemers worden voor enkele uren bijeengebracht. Ze krijgen informatie waarop ze kunnen reageren en met elkaar discussiëren. Lichtjes anders is een publieke hoorzitting. Dat is een open vergadering waarbij het publiek informatie krijgt over een bepaalde beleidskwestie. Ook formeel is een referendum of een volksraadpleging waarbij burgers hun stem kunnen uitbrengen over een politieke kwestie. De gemeente nodigt op een formele manier haar inwoners uit om ter plaatse te reageren.
Een stad of gemeente kan informeler inspraak genereren met een wijkgesprek of ambassadeur. Burgers worden proactief dan opgezocht in hun eigen wijk om zoveel mogelijk ideeën of meningen op buurtniveau te verzamelen. Ambassadeurs zijn sleutelfiguren die een brug vormen naar bepaalde doelgroepen in de samenleving. Ze zoeken mensen op en ze proberen mensen ergens naartoe te leiden of te engageren. Ambassadeurs streven ernaar input van onderuit te verzamelen. Zo kunnen ook minder toegankelijke inwoners mee invloed uitoefenen op belangrijke besluiten over hun omgeving.
Bron
2023, 2021, 2017: registratietool lokale vrijetijdsmonitor
Leveringsperiode
2023: juni 2024, 2021: juni 2022; 2017: juni 2018
Vergelijkbaar in tijd
Referentiejaren 2017, 2021 en 2023
Originele vraagstelling
Hoe en voor welke thema’s organiseert uw gemeente onderstaande inspraakvormen? Selecteer de manier waarop uw gemeente zich voor burgerparticipatie organiseert. Slechts één antwoord is mogelijk. Het kan dat de dienst A een bepaalde inspraakvorm structureel organiseert en de dienst B diezelfde inspraakvorm ad hoc. Selecteer dan de meest voorkomende verschijningsvorm van de inspraakvorm in kwestie.
Opmerkingen
De lijst met inspraakvormen is niet exhaustief. Er zijn tal van formele en informele inspraakvormen die lokale besturen verplichten om lokale culturele actoren te betrekken bij het cultuur- en jeugdbeleid. Die verplichtingen zijn vervat in het decreet Lokaal Cultuurbeleid en het decreet Lokaal Jeugdbeleid. Steden en gemeenten zijn op een adviesraad na dus vrij om inspraakvormen te ontwikkelen die aansluiten op het lokale klimaat. Burgerparticipatie blijft echter mensenwerk. Een stad of gemeente kan een goed participatieklimaat scheppen maar ze heeft daarom nog niet alles qua inspraak in de hand.
Responsgraad
240 gemeenten voor 2023 (80%), 228 gemeenten voor 2021 (76%), 183 gemeenten voor 2017 (61%)