Het perspectief van kinderen en jongeren op beleidsparticipatie

In april en mei 2023 ging het Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi) aan de slag met kinderen en jongeren voor het project REFLECTOR 2.0. In vijf scholen organiseerden ze workshops rond kinderrechten. Ze vroegen naar de mening van de kinderen en jongeren en hun ervaring met beleidsparticipatie. Hebben ze hun mening al eens mogen geven in een beleidsparticipatieproces? Wat vonden ze daarvan en wat is hun mening over beleidsparticipatie? KeKi deelt de inzichten.

Kinderen en jongeren zijn meer dan expert van hun leefwereld. Ze kunnen én willen hun mening geven aan beleidsmakers over verschillende onderwerpen – ook onderwerpen die niet standaard geassocieerd worden met kinderen en jongeren. Zo waren er jongeren die interesse hebben in thema’s zoals het internet, het verkeer en wonen. We merken ook dat, net als bij volwassenen, niet iedereen behoefte heeft om hun mening te geven of betrokken te worden rond dezelfde thema’s. Iedereen is geïnteresseerd in iets anders.

Denk niet te snel dat een onderwerp kinderen en jongeren niet interesseert of aanbelangt.

Sommige kinderen en jongeren hadden veel te vertellen tijdens de workshops. Anderen kwamen opmerkelijk minder aan bod. Dat kan veel redenen hebben: interesse, gebruikte methodieken … Probeer op een zo toegankelijk mogelijke manier kinderen en jongeren te betrekken. Dat kan via gebruikelijke vragenlijsten of creatievere methodieken. 

Maak ruimte voor de mogelijkheid tot participatie – en maak die zo toegankelijk mogelijk – zonder de verwachting dat alle kinderen en jongeren hiertoe zullen aangetrokken worden.

De meeste deelnemers waren nog nooit betrokken bij een participatieproces. Bij de kinderen en jongeren die wel al ervaring hadden, vond dat vaak plaats binnen de schoolcontext. Denk maar aan een enquête in de klas of een klasbezoek bij de gemeente voor een lokaal project.

De schoolcontext biedt interessante opportuniteiten voor beleidsparticipatie trajecten: werk samen met scholen.

Kinderen en jongeren die al geparticipeerd hadden, gaven aan dat ze niet wisten wat er met hun inzichten was gebeurd. Ze dachten dan ook dat er niets mee gebeurde. Het ging vaak over participatie voor langdurende beleidsprocessen die niet onmiddellijk een tastbaar resultaat hebben.

Het gevoel dat er niets met hun input wordt gedaan, zorgt ervoor dat kinderen en jongeren twijfelen aan de waarde van hun deelname. Ze geloven niet dat ze het verschil kunnen maken en er is een risico dat ze volgende keer niet meer zullen deelnemen. Het belang van terugkoppeling is groot. Je hoeft geen afgewerkt resultaat voor te stellen. Laat weten dat je bezig bent met hun mening, dat maakt al een groot verschil.

Wacht niet met terugkoppelen tot er een eindresultaat is. Koppel ook terug bij tussenstappen of wees transparant over wat er gaat gebeuren met hun inzichten.

Kinderen en jongeren geven aan dat er niet altijd wordt geluisterd naar hun mening en dat ze soms niet serieus worden genomen. Ze vinden het belangrijk dat hun mening gevraagd wordt. Dat betekent niet dat hun mening altijd opgenomen moet worden in de uiteindelijke beslissing. Er is veel begrip voor de keuzes die worden gemaakt door volwassenen, vooral wanneer de keuze onderbouwd wordt.

Wees open voor de mening van kinderen en jongeren en eerlijk over de redenen waarom een beslissing is gemaakt.

In een klas met leerlingen die ouder waren dan 18 jaar, gaven de jongeren aan dat ze zich pas serieus genomen voelden eens ze 18 werden. Leeftijd bepaalt echter niet de (meer)waarde van een mening: -18-jarigen kunnen ook waardevolle ideeën en meningen aanbrengen.

Wees aandachtig voor de mening van kinderen en jongeren die jonger zijn dan 18 jaar.