Kinderrechten in de digitale wereld

De wereld van kinderen en jongeren speelt zich niet alleen offline af, maar ook online. Omdat het VN-Kinderrechtenverdrag werd goedgekeurd (in 1989) voordat het internet bestond, zijn er verschillende inspanningen gedaan om de rechten van kinderen te vertalen naar de digitale wereld. Op deze pagina vind je een overzicht van de initiatieven op zowel internationaal niveau bij de Verenigde Naties als op Europees niveau, en hoe deze van toepassing zijn in Vlaanderen.

Het VN-Comité voor de Rechten van het Kind publiceerde op 2 maart 2021 een algemene commentaar over de rechten van het kind in de digitale wereld: General comment No. 25 (2021) on children’s rights in relation to the digital environment.

Deze commentaar kwam tot stand na uitgebreid overleg, waaronder een algemene discussiedag over digitale media en kinderrechten, uitspraken van mensenrechtenverdragsorganen, aanbevelingen van de VN-Mensenrechtenraad, 2 consultatierondes met de staten, experts en andere belanghebbenden over een conceptnota en een ontwerptekst en zelfs een internationale consultatie met 709 kinderen uit 28 verschillende landen en regio's, die in uiteenlopende omstandigheden leven.

Deze algemene commentaar legt uit hoe de verdragstaten het Kinderrechtenverdrag moeten toepassen in de digitale wereld en biedt richtlijnen voor wetgeving, beleid en andere maatregelen.

Op Europees niveau ondernam de Raad van Europa al voor de publicatie van de commentaar van de Verenigde Naties stappen om de rechten van kinderen in de digitale wereld te waarborgen. Dit omvat:

• De strategie van de Raad van Europa voor de Rechten van het Kind 2022-2027 waarbij de strategische doelstelling 3 focust op de 'Toegang tot en veilig gebruik van technologieën voor alle kinderen'.
• De strategie van de Raad van Europa voor de Rechten van het Kind 2016-2021 waarbij prioriteit 5 draait om 'Rechten van kinderen in de digitale wereld'.
• Aanbeveling CM/Rec(2018)7 van het Comité van ministers aan de lidstaten met richtlijnen om de rechten van kinderen in de digitale omgeving te respecteren, te beschermen en na te leven (2018).

De Europese Unie gaf in haar strategie voor de rechten van het kind van 2021 ook een bijzondere plaats aan dit thema. 

Mediawijsheid is de vijfde prioriteit van het Vlaamse jeugd- en kinderrechtenbeleidsplan voor de periode 2020-2024. Dat betekent dat we extra aandacht schenken aan hoe kinderen en jongeren omgaan met media, vooral online. We weten namelijk dat ze daar soms met uitdagingen te maken krijgen. Gelukkig zijn veel kinderen en jongeren behoorlijk handig als het gaat om die online risico's. Ze hebben strategieën om zichzelf te beschermen en weten wat te doen als er iets misgaat. We willen die vaardigheden aanmoedigen en hun weerbaarheid versterken waar nodig.

Een belangrijk onderdeel van deze prioriteit is ervoor zorgen dat kinderen en jongeren hun rechten begrijpen en kunnen opkomen voor zichzelf, vooral online. Daarom koos het Departement Cultuur, Jeugd en Media ervoor om een belangrijk document van de Verenigde Naties, 'de algemene commentaar nr. 25', te vertalen naar het Nederlands en toegankelijk te maken voor kinderen. 

In opdracht van ons departement coördineerde het Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi) de participatieve ontwikkeling van kindvriendelijke informatie over de rechten van kinderen in de digitale wereld, met als doelgroep kinderen van 9 tot 13 jaar. Het onderzoek Apestaartjaren 2022 van Mediawijs toonde immers aan dat kinderen vanaf 9 jaar vaak hun eerste smartphone krijgen. Bij de uitwerking werd gefocust op de richtlijnen van de Raad van Europa en de commentaar van de Verenigde Naties. Bij het maken van de kindvriendelijke vertaling hielden we rekening met de noden van de kinderen, zowel qua inhoud, vormgeving als hoe het wordt gepresenteerd.

Om tot die kindvriendelijke vertaling te komen, volgde KeKi de volgende stappen:

1. Vooronderzoek (2022).

2. Ontwikkelen van een methodologisch kader (2022).

3. Uitvoering van dat methodologische kader, waarbij kinderen actief betrokken werden (2023).

KeKi kreeg daarbij hulp van Mediaraven en kreeg ook advies van andere organisaties zoals Mediawijs.

Het resultaat is een animatievideo: die past beter bij de leefwereld van kinderen en is makkelijker om te delen. We hopen dat deze video's kinderen helpen om meer te leren over hun rechten in de digitale wereld. Bekijk de video hieronder en deel hem gerust! Voor oudere kinderen ontwikkelde Mediawijs een affiche.