Het EU-voorzitterschap
Van 1 januari tot en met 30 juni 2024 was België voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Een unieke gelegenheid voor het Departement Cultuur, Jeugd en Media, want Vlaanderen zat zowel de Raad Jeugdzaken als de Raad Cultuur (waarvan Media op Europees niveau ook onderdeel is) voor.
Wat is de Raad van de EU?
De Raad van de Europese Unie speelt een essentiële rol in de besluitvorming van de EU. Hier wordt EU-wetgeving onderhandeld en vastgelegd, meestal samen met het Europees Parlement. Daarnaast coördineert de Raad het EU-beleid, ontwikkelt het buitenland- en veiligheidsbeleid van de EU en sluit de Raad overeenkomsten tussen de EU en andere landen en internationale organisaties. Ten slotte stelt de Raad de jaarlijkse EU-begroting vast, samen met het Europees Parlement.
De Raad bestaat uit de ministers van de 27 lidstaten van de Europese Unie. Welke ministers naar een Raadszitting komen, hangt af van hun portefeuille. De lidstaten zijn beurtelings voorzitter, telkens voor een termijn van zes maanden. We zijn dus maar eens in de 13,5 jaar voorzitter, de laatste keer was dat in 2010. De voorzittende lidstaat leidt de vergaderingen op de verschillende niveaus en treedt op als neutrale bemiddelaar om tot compromissen te komen.
Het voorzitterschap van de Raad verzekert 4 zaken:
- continuïteit van de EU-agenda
- degelijke wetgeving
- samenwerking tussen de lidstaten
- samenwerking en coördinatie met de andere EU-instellingen
Om de continuïteit te bewaren, werken de 3 lidstaten die opeenvolgend het voorzitterschap bekleden nauw samen. Deze samenwerkingen worden trio’s genoemd. Het Belgische voorzitterschap viel middenin een triovoorzitterschap met Spanje (2de helft 2023) en Hongarije (2de helft 2024).
Het voorzitterschap voor Cultuur, Jeugd en Media
De vertegenwoordiging van België in de Raad is geregeld in het Samenwerkingsakkoord van 8 maart 1994 tussen de federale overheid, de gewesten en de gemeenschappen. Volgens het ‘in foro interno, in foro externo’ principe zijn de Belgische deelstaten verantwoordelijk voor de internationale aspecten van hun bevoegdheden, waaronder ook de invulling van het EU-beleid.
Via een rotatiesysteem (de 'toerbeurtregeling') wordt afgesproken voor welke gemeenschaps- en gewestbevoegdheden Vlaanderen de voorzitterschaps- of woordvoerdersrol in de Raad opneemt. De ministers met voorzitterschapsrol leiden de zittingen van de Raad. Zij nemen deze rol op als neutrale bemiddelaar, en dus niet als vertegenwoordiger van een EU-lidstaat. De ministers die als woordvoerder optreden tijdens de Raad nemen daarentegen wel het woord namens België.
Volgens deze toerbeurtregeling was Vlaanderen tijdens het Belgische voorzitterschap bevoegd als voorzitter voor 5 luiken, waaronder Cultuur, Jeugd en Media. De Raden van deze domeinen werden dus voorgezeten door de bevoegde Vlaamse ministers.
De Raad Cultuur en de Raad Jeugdzaken
De bevoegdheden Cultuur, Jeugd en Media worden behandeld in de Raadsformatie OJCS, waaronder de Raden Onderwijs, Jeugdzaken, Cultuur en Sport vallen. Twee Raden waren van belang voor ons departement:
- De Raad Cultuur werd voorgezeten door minister Jambon. Onder deze Raad valt zowel Cultuur als Media.
- De Raad Jeugdzaken werd voorgezeten door minister Dalle. Onder deze Raad valt Jeugd.
De bevoegde ministers van de 27 lidstaten komen hier bijeen om richtlijnen en verordeningen te bespreken die voor de hele EU zullen gelden. Aangezien Vlaanderen tijdens dit Belgische EU-voorzitterschap voorzitter was van deze Raden, werden de zittingen voorbereid door Vlaamse experten en voorgezeten door een Vlaamse minister.
Naast het uitvoeren van de rollende agenda, of de dossiers die over verschillende voorzitterschappen heen behandeld worden, bood het EU-voorzitterschap ook de gelegenheid om eigen accenten te leggen. Zo konden we thema’s en beleidskwesties op de Europese agenda zetten die voor België van belang zijn.
De rol van ons departement tijdens het voorzitterschap
Een voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie organiseren vergt uiteraard wel wat werk. In het voorafgaande jaar waren heel wat collega’s in de weer met de inhoudelijke en operationele voorbereidingen. Dat ging verder dan het voorzitten van de Raad van de EU. De thema’s en voorstellen die daar op tafel kwamen, werden eerst grondig voorbereid binnen raadswerkgroepen. Dat zijn vergaderingen met ambtenaren uit iedere lidstaat, voorgezeten door de lidstaat die voorzitter is.
Om onze inhoudelijke prioriteiten extra kracht bij te zetten, organiseerden we tijdens het Belgische EU-voorzitterschap ook heel wat evenementen. Daar konden beleidsmakers, sectorspelers en deskundigen uit heel Europa kennismaken met onze troeven en expertise, inspiratie opdoen en in dialoog gaan met elkaar.
Culturele omkadering
Aanvullend op de formele werkzaamheden die samenhangen met het EU-voorzitterschap, werd traditiegetrouw ook (uitgebreide) culturele omkadering voorzien. Het begrip culturele omkadering kan ruim geïnterpreteerd worden en omvatte de historische, culturele en erfgoedtradities die Vlaanderen rijk is en de troeven die Vlaanderen kon uitspelen op het vlak van innovatie, technologie en wetenschap. Net zoals bij het laatste Belgische voorzitterschap in 2010, lag de verantwoordelijkheid voor de uitwerking en organisatie van de Vlaamse culturele omkadering bij ons departement.
