• Samenwerken: samen over duurzaamheidsuitdagingen nadenken en eraan werken.
• Netwerken: leren met en van anderen (medestudenten, mentoren en (werkveld)partners) en netwerken kunnen opbouwen.
• Luisteren: in een sfeer van gelijkheid en wederkerigheid deelnemen aan gesprekken; luisteren naar de mening van anderen.
• Begrip opbrengen: andere visies, waarden en emoties respecteren; empathie hebben voor de positie van anderen.
• Omgaan met conflicten en meningsverschillen: onbevooroordeeld onderhandelen over meningsverschillen om eerlijke en respectvolle relaties op te bouwen en te behouden.
• Anderen mobiliseren: relevante belanghebbenden betrekken, enthousiasmeren, met hen onderhandelen en hen eventueel overtuigen.

Duurzaamheidsuitdagingen worden veroorzaakt door, en hebben gevolgen voor tal van actoren. Wanneer je vooruitgang wilt boeken, zijn overleg en samenwerking essentieel: tussen wetenschappers van uiteenlopende disciplines, tussen politici van verschillende partijen, tussen werkgevers en werknemers, tussen natuurbewegingen en landbouwers enzovoort. Hoe meer mensen je betrekt bij de zoektocht naar een oplossing, hoe groter de kans dat die breed gedragen zal zijn.

Een goed voorbeeld is de Antwerpse Oosterweelverbinding. Decennialang schoven politici en experts het ene tracé na het andere naar voor, maar telkens werden ze terug naar de tekentafel verwezen doordat belangengroepen beroepsprocedures aanspanden en wonnen. De knoop leek niet te ontwarren, tot men onder begeleiding van een intendant alle partijen rond de tafel bracht. Iedereen kreeg de kans om elkaars standpunten en argumenten te beluisteren en dit leidde tot een voorstel waar iedereen zich achter kon scharen.

Studenten moeten zich leren inleven in de positie en argumenten van anderen. Met een empathische blik leren ze situaties benaderen vanuit verschillende invalshoeken: jongeren vs. volwassenen, man vs. vrouw, stad vs. platteland, Noord vs. Zuid, ecologie vs. economie enz. Dit lukt het best via echte interactie.

Tijdens de opleiding inzetten op inter- of transdisciplinaire samenwerking biedt ook een meerwaarde voor de latere beroepspraktijk waarin studenten terechtkomen. Samenwerken is immers een essentiële vaardigheid op bijna iedere werkvloer. Groepsprocessen bieden studenten bovendien kansen om te experimenteren met verschillende taken en rollen. Zo kunnen ze al doende leren welke rollen ze later in hun job of in de samenleving willen opnemen.

Dit gebeurt best in een diverse groep. Mensen uit verschillende disciplines, met andere (culturele) achtergronden, spreken vaak een andere taal. Ze hebben andere waarden, andere kennis, een andere kijk op de situatie, kunnen toegepast of minder toegepast denken, filosofischer of wetenschappelijker, enzovoort. Door ideeën uit te wisselen, te luisteren naar elkaar en te onderhandelen vergroot het wederzijds begrip. Dit kan spontaan gebeuren, maar ook via een methodiek zoals een begeleide discussie, een simulatie- of rollenspel, een debat enzovoort. In de toolbox vind je heel wat inspiratie voor werkvormen.

Beslissingen worden liefst genomen via democratische besluitvorming. Leren aanvaarden dat je soms water bij de wijn moet doen is ook een belangrijke leerschool.

Wanneer studenten na afloop van een groepswerk hun bevindingen aan elkaar moeten presenteren en elkaars proces en product moeten evalueren, trainen ze zich ook in het overtuigen van anderen en het verdedigen van hun ideeën. Dit zijn opnieuw belangrijke vaardigheden in de meeste beroepssectoren.

Specifiek voor de interpersoonlijke competentie zou je de volgende doelstellingen kunnen formuleren:

• De student kan zijn eigen standpunt duidelijk overbrengen;
• De student is bereid begrip op te brengen voor de visie van anderen met betrekking tot duurzaamheidsuitdagingen;
• De student kan in een inter- en transdisciplinaire setting samenwerken aan een duurzaamheidsoplossing;
• De student is bereid om compromissen te sluiten en rekening te houden met de principes van democratische dialoog;
• De student kan verschillende rollen opnemen in een groepsproces.

• Competentie waardendenken: empathisch luisteren naar anderen draagt bij tot een dieper begrip van hun waarden.
• Competentie systeemdenken: constructief deelnemen aan discussies en openstaan voor perspectieven van anderen leidt tot een grondigere analyse van het systeem.
• Competentie toekomstdenken: goed kunnen luisteren en omgaan met meningsverschillen maakt het makkelijker om samen een gedragen toekomstvisie te ontwikkelen.
• Strategische competentie: door met verschillende belanghebbenden te overleggen en te zoeken naar consensus, vergroot je het draagvlak voor een bepaalde aanpak.
• Implementatiecompetentie: door tijdens het uitvoeren van acties oog te hebben voor het welbevinden van alle betrokkenen, vergroot je de kans dat een project succesvol verloopt.
• Intrapersoonlijke competentie: feedback krijgen van anderen versterkt je zelfinzicht.