• Duurzaamheidskaders als kompas: duurzaamheidskaders kennen en gebruiken, om rekening te houden met de behoeften en rechten van andere soorten en de natuur, ten voordele van het behoud en - waar nodig - herstel van veerkrachtige ecosystemen; uitleggen hoe waarden onder invloed van de context (o.a. cultuur, economie, politiek, geschiedenis ...) variëren tussen mensen en doorheen de tijd.
• (Persoonlijke) waarden aftoetsen aan duurzaamheidswaarden: je eigen waarden verhelderen, ze vergelijken met die van anderen en kritisch beoordelen of ze overeenkomen met duurzaamheidswaarden; oog hebben voor waarden en perspectieven van andere belanghebbenden, zoals inheemse volkeren en andere levensvormen.
• Sociale rechtvaardigheid: streven naar sociale gelijkheid en rechtvaardigheid voor de huidige en toekomstige generaties; leren over duurzaamheid van vorige generaties.
• Milieurechtvaardigheid: rekening houden met de belangen en capaciteiten van andere soorten en ecologische ecosystemen.

Bijna iedereen die bij een duurzaamheidsuitdaging betrokken is, heeft er een mening over. Het hoeft geen betoog dat meningen sterk kunnen verschillen, afhankelijk van de waarden en normen die mensen belangrijk vinden. Spreken over duurzaamheid gebeurt daardoor bijna altijd in een context van ‘dissensus’.

In gesprek gaan over geladen thema’s kan conflicten en weerstand oproepen. Wanneer je gesprekspartner weerstand voelt tegen jou of je mening, dan wordt een constructieve dialoog heel moeilijk. Door elkaars waarden en normen te verkennen, meningsverschillen te accepteren en te vertrekken van wat ons verbindt i.p.v. wat ons verdeelt, heb je een grotere kans dat een gesprek over duurzaamheid kan uitmonden in concrete en breed gedragen actie.

In iedere klasgroep bestaan er verschillen in waarden en meningen. Het is een kwestie van ruimte te voorzien om die aan bod te laten komen. Je kan extra standpunten toevoegen door studenten en lectoren van andere opleidingen te betrekken, gastsprekers uit te nodigen, opiniestukken in je les te integreren enzovoort. Een veelheid aan meningen is een voorwaarde om de competentie waardendenken te oefenen.

Studenten laten praten over duurzaamheidsuitdagingen is een goede eerste stap, maar soms leren ze meer wanneer ze zich moeten inleven in het standpunt van een ander, bijvoorbeeld via een rollen- of simulatiespel of werkvorm voor perspectiefwisseling zoals het ‘world café’. Het is belangrijk om daarvoor een veilige context te creëren. Ook stellingen en concrete casussen bieden goede aanknopingspunten voor een dialoog. Uitleg over deze en andere werkvormen vind je in de toolbox.

Houd er ten slotte steeds rekening mee dat normen en waarden gelinkt zijn aan cultuur en religie. Een cultuursensitieve aanpak van lessen rond duurzaamheid is dus belangrijk.

Specifiek voor de competentie waardendenken zou je volgende doelstellingen kunnen formuleren:

• De student kan de normen en waarden benoemen die de basis vormen van onze huidige manier van samenleven;
• De student kan beoordelen of gangbare normen en waarden in lijn liggen met een duurzame toekomst en met de principes van sociale rechtvaardigheid en milieurechtvaardigheid;
• De student kan normen en waarden benoemen die aan de basis liggen van een duurzaamheidsuitdaging;
• De student kan zijn eigen normen en waarden onderzoeken;
• De student kan de normen en waarden van anderen bevragen en er respectvol op reageren, ook al verschillen ze van de zijne;
• De student kan normen en waarden herkennen die aan de basis liggen van uitspraken of gedrag van anderen.

• Competentie systeemdenken: om de (on)duurzaamheid van een systeem te beoordelen, moet je inzicht hebben in de waarden die aan de basis ervan liggen, en kunnen inschatten of die passen bij een duurzame samenleving.
• Competentie toekomstdenken: de keuzes die we maken voor de toekomst worden bepaald door wat we als samenleving belangrijk vinden (waaraan we waarde hechten).
• Strategisch competentie: op basis van hun gedeelde waarden ontwikkelen mensen sociale, culturele en economische doelen op korte, middellange en lange termijn. Die vormen de basis van een te volgen transitiestrategie.
• Implementatiecompetentie: de implementatie van duurzame acties vereist samenwerking. Hoe sterker partners vertrekken vanuit gedeelde waarden, hoe effectiever hun samenwerking kan verlopen.
• Intrapersoonlijke competentie: reflecteren over de waarden die je belangrijk vindt, helpt om je positie ten aanzien van duurzaamheidskwesties te bepalen en die te verhelderen t.a.v. anderen.
• Interpersoonlijke competentie: rekening houden met de emoties, ervaringen en waarden van anderen komt de samenwerking bij duurzame acties ten goede.