Topstukken
Klik hier om de folder Topstukken te openen.
Vlaanderen kent een rijke erfgoedtraditie. Met het Topstukkendecreet wil de Vlaamse overheid roerend cultureel erfgoed van uitzonderlijk belang beschermen en borgen en ervoor zorgen dat zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen in Vlaanderen niet verloren gaan.
Wat zijn topstukken?
Een roerend goed of een verzameling geldt als topstuk als het vanwege de archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis ervan voor de Vlaamse Gemeenschap als zeldzaam en onmisbaar beschouwd moet worden.
Enkel de 'zwaargewichten' die beantwoorden aan de strenge selectiecriteria 'zeldzaam en onmisbaar' zijn topstukken.
- Zeldzaam betekent dat er zich uiterst weinig andere gelijke of gelijksoortige voorwerpen of verzamelingen in dezelfde staat in Vlaanderen bevinden.
- Onmisbaar betekent dat het voorwerp of de verzamelingen minstens één van de volgende vier eigenschappen bezit: een bijzondere waarde voor het collectieve geheugen, een schakelfunctie, een ijkwaarde of een bijzondere artistieke waarde.
Bijzondere waarde voor het collectieve geheugen houdt in dat het voorwerp of de verzameling een duidelijke herinnering is aan onder meer personen, instellingen, gebeurtenissen of tradities die belangrijk zijn voor de cultuur, de geschiedenis of de wetenschapsbeoefening in Vlaanderen.
Schakelfunctie betekent dat het voorwerp of de verzameling een relevante schakel vormt in een ontwikkeling die belangrijk is voor de evolutie van de kunst, de cultuurgeschiedenis, de archeologie, de geschiedenis of de wetenschapsbeoefening.
IJkwaarde houdt in dat het voorwerp of de verzameling een belangrijke bijdrage vormt in het onderzoek of de kennis van andere belangrijke voorwerpen in de kunst, de cultuur, de archeologie, de geschiedenis of de wetenschap.
Bijzondere artistieke waarde duidt op het artistieke belang van het voorwerp of de verzameling in vergelijking met de gekende kunstproductie.
Een aantal van de zwaargewichten zijn opgenomen in de Topstukkenlijst.
Hoe komt een cultuurgoed in de Topstukkenlijst terecht?
Denk je dat een voorwerp of verzameling beantwoordt aan de strenge selectiecriteria 'zeldzaam en onmisbaar' zoals gesteld door het Topstukkendecreet, dan kun je voorstellen om het cultuurgoed te laten opnemen in de Topstukkenlijst.
Maak een voorstel op en bezorg je aanvraag aan topstukken@vlaanderen.be. Je kunt hiervoor gebruikmaken van de leidraad. Dit kan het ganse jaar door.
Je voorstel zal ter advies worden voorgelegd aan de Topstukkenraad. Indien nodig kan de Topstukkenraad bijkomend advies bij een of meerdere specialisten inwinnen. De raad adviseert vervolgens de Vlaamse minister van Cultuur om het kandidaat-topstuk al dan niet in de Topstukkenlijst te laten opnemen. Het is de minister van Cultuur die beslist tot opname in de Topstukkenlijst.
| Ontdek hoe de Topstukkenlijst wordt opgesteld in onze folder 'Topstukken - Duiding bij het Topstukkendecreet en de Topstukkenlijst'. |
Welke cultuurgoederen zijn opgenomen in de Topstukkenlijst?
Neem een kijkje in de Topstukkendatabank.
Welke maatregelen gelden voor topstukken?
Voor deze unieke beschermde voorwerpen en verzamelingen gelden enkele speciale maatregelen:
- Wil je als eigenaar, bezitter of houder van een beschermd voorwerp of beschermde verzameling een fysische ingreep laten uitvoeren op het topstuk dat opgenomen werd in de Topstukkenlijst? Dan moet je vooraf een toelating vragen. Eens je die toelating hebt, kun je ook een restauratiesubsidie aanvragen.
- Ben je eigenaar, bezitter of houder van een topstuk of van een cultuurgoed dat onder de criteria ‘zeldzaam en onmisbaar’ valt en wil je het tijdelijk of definitief buiten Vlaanderen brengen, dan heb je een vergunning nodig:
|
Sommige Topstukken die opgenomen werden in de Topstukkenlijst bevinden zich in een site beschermd door het Onroerenderfgoeddecreet. Als het Topstuk integrerend deel uitmaakt en bijdraagt tot de erfgoedwaarde van het onroerend goed, dan is het Topstuk ook beschermd door dit decreet. Op 1 juni 2024 wijzigde de regelgeving voor deze dubbel beschermde Topstukken. Enkel als je een Topstuk binnen of buiten een door het Onroerenderfgoeddecreet beschermde site brengt of tijdelijk buiten Vlaanderen brengt, heb je nog een toelating van het agentschap Onroerend Erfgoed of van de erkende onroerenderfgoedgemeente nodig. Voor fysische ingrepen en de subsidiëring ervan geldt het Topstukkendecreet. Het bekendste voorbeeld van een Topstuk dat ook beschermd is door het Onroerenderfgoeddecreet is het Lam Gods-retabel. Wil je weten of jouw Topstuk ook dubbel beschermd is? Raadpleeg de Topstukkendatabank. Onder de rubriek ‘Bescherming’ kun je nagaan of het Topstuk dubbel beschermd is. |
Richtlijnen
Om kostbare, fragiele Topstukken zoals bijvoorbeeld documentair erfgoed optimaal te bewaren, te manipuleren en tentoon te stellen, stelde de Topstukkenraad richtlijnen op.
- Digitalisering
Kostbare manuscripten digitaliseren betekent manipuleren. Een ondeskundige manipulatie kan leiden tot risico’s voor de conditie van de manuscripten. De Topstukkenraad adviseert in haar protocol ‘Digitalisering topstukken op papieren en perkamenten dragers’ hoe je te werk moet gaan om de risico’s voor, tijdens en na digitalisering tot een minimum te beperken.
- Belichting van Topstukken met een papieren drager
De Topstukkenraad stelde richtlijnen op die enerzijds toelaten om deze stukken op toereikende wijze te ontsluiten en anderzijds om te garanderen dat deze Topstukken in voldoende goede staat bewaard worden om ze later ook aan toekomstige generaties te kunnen tonen.
