Letter of comfort - vrijwaring voor inbeslagname

Steeds meer buitenlandse musea vragen om een letter of comfort waarin de overheid van het land waar de kunstwerken tijdelijk worden tentoongesteld, bevestigt dat de kunstwerken niet in beslag genomen kunnen worden wanneer ze daar worden tentoongesteld (vrijwaring van inbeslagname, immunity from seizure).

De Vlaamse minister van Cultuur levert de attesten voor vrijwaring van inbeslagname af op voordracht van het Departement Cultuur, Jeugd en Media.

In België wordt de vrijwaring van inbeslagname geregeld door de Wet van 14 juni 2004 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met het oog op het instellen van een uitvoeringsimmuniteit ten aanzien van buitenlandse cultuurgoederen die in België voor het publiek vertoond worden. 

De wet bepaalt dat cultuurgoederen die eigendom zijn van buitenlandse mogendheden niet vatbaar zijn voor inbeslagname wanneer die goederen zich bevinden op Belgisch grondgebied met het oog op een openbare en tijdelijke tentoonstelling op dit grondgebied. Onder buitenlandse mogendheden wordt zowel de staat zelf als de geledingen van die staat (gewesten, provincies, steden, etc.) begrepen.

Bijkomende voorwaarden zijn wel dat:

• het gaat om voorwerpen die een artistiek, wetenschappelijk, cultureel of historisch belang hebben;
• de cultuurgoederen niet in het economische circuit gebracht worden.

De Belgische wet heeft geen uitvoeringsmodaliteiten. Indien de cultuurgoederen in kwestie aan de voorwaarden van de wet voldoen, dan zijn ze automatisch gevrijwaard van inbeslagname. De door de bruikleengevende overheid gevraagde letter of comfort maakt dus eigenlijk geen onderdeel uit van de wettelijke procedure. De reikwijdte ervan is beperkt tot een formele verklaring dat de minister van Cultuur, op basis van de bezorgde informatie, meent dat de cultuurgoederen in kwestie onder de toepassing van de Wet van 14 juni 2004 vallen.

De afgifte van de letter of comfort gebeurt door de Vlaamse minister van Cultuur.

Je kan een letter of comfort aanvragen via topstukken@vlaanderen.be. 

Alvorens een letter of comfort af te geven zal de minister nagaan of de gevraagde bruiklenen inderdaad voldoen aan de door de Belgische wet gestelde voorwaarden. De minister zal de opportuniteit van een dergelijke letter of comfort toetsen:

• Zijn er in de provenance van de gevraagde bruiklenen onverklaarbare lacunes?
• Zijn er morele rechten die miskend zouden worden door de gevraagde verklaring af te leveren?

‘Letters of comfort’ zijn inspanningsverbintenissen of verduidelijken het garantiesysteem dat in het ‘land van ontvangst’ in voege is.

Een vrijwaring van inbeslagname weegt niet op tegen restitutieclaims, ingediend op basis van de internationale verdragen waartoe België is toegetreden. Het gaat dan in het bijzonder om de Europese Richtlijn van 15 maart 1993 betreffende de teruggave van cultuurgoederen die op onrechtmatige wijze buiten het grondgebied van een Europese Lidstaat werden gebracht en om het Unesco ‘70 verdrag met betrekking tot de maatregelen die moeten genomen worden om de ongeoorloofde invoer, uitvoer en overdracht van cultuurgoederen te voorkomen (niet retroactief, in werking getreden op 30 juni 2009 voor wat België betreft).

Daarnaast moet er, zeker in landen met een Angelsaksisch rechtssysteem, onderscheid gemaakt worden tussen:

• vrijwaring van inbeslagname (immunity from seizure)
• vrijwaring van rechtsbevoegdheid (immunity from jurisdiction)

De toegekende immunity from seizure zorgt er dan wel voor dat de uitgeleende cultuurgoederen terug aan de bruikleengevende overheid bezorgd worden; het loutere feit dat de cultuurgoederen tijdelijk in dat land waren, kan door de rechtbanken beschouwd worden als een voldoende aanknopingspunt om zich ten gronde bevoegd te achten om eventuele teruggaveclaims te behandelen.