Topstukkenfonds verwerft twee bozzetti van Lucas Faydherbe
De minister van Cultuur kocht via het Topstukkenfonds twee 'bozzetti' van Mechels beeldhouwer Lucas Faydherbe. Het gaat om reliëfs in terracotta uit de 17de eeuw, die als ontwerp dienden voor de monumentale reliëfs in de Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijkbasiliek in Mechelen. Beide reliëfs zijn van een uitmuntende kwaliteit en tonen de virtuositeit van Faydherbe als modelleur en verhalenverteller. Ze zijn zeldzaam en onmisbaar voor Vlaanderen en werden daarom via het Topstukkenfonds verworven voor een bedrag van 340.000 euro. De reliëfs zijn voortaan te bewonderen in museum Hof van Busleyden in Mechelen.
Over Faydherbe
Lucas Faydherbe (1617-1697) was als beeldhouwer en later ook als architect werkzaam in de Zuidelijke Nederlanden. Opgeleid in het atelier van Rubens groeide hij uit tot een van de toonaangevende vormgevers van de barok in die regio. Zijn werk is te bewonderen in diverse musea in Vlaanderen en daarbuiten, zoals in het Rijksmuseum Amsterdam en in het Victoria en Albert Museum in Londen.
Midden 17de eeuw werkte hij aan vele sculptuur- en bouwopdrachten. De twee aangekochte bozzetti zijn eigenhandige ontwerpen (1675) in terracotta voor de monumentale reliëfs die hij in de Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijk basiliek in Mechelen liet uitvoeren. Ze tonen de kunstenaar op het hoogtepunt van zijn kunnen. De reliëfs in de basiliek werden niet door Faydherbe zelf uitgevoerd maar door een leerling. Mogelijk ook door de beperkte draagkracht van de koepel van de basiliek werden de reliëfs uiteindelijk uiteindelijk niet in marmer maar in plaaster uitgevoerd. De verschillen in dynamiek en sculpturale kwaliteit tussen de ontwerpen en de uiteindelijk gerealiseerde reliëfs zijn opmerkelijk.
Door de link tussen de bozzetti en de basiliek van Hanswijk zijn Mechelen en het Hof van Busleyden de logische bestemming voor deze twee kunstwerken, die los van hun bijzondere artistieke kwaliteit een bijzonder inzicht bieden in de werkwijze van Faydherbe.
Zeldzaam en onmisbaar voor Vlaanderen
Met het Topstukkenfonds kan de Vlaamse overheid erfgoed verwerven met een bijzonder belang voor Vlaanderen, meer bepaald erfgoed dat aan de criteria ‘zeldzaam en onmisbaar’ van het Topstukkendecreet voldoet.2
Unieke reliëfs
‘Zeldzaam’ betekent dat er weinig vergelijkbare of soortgelijke stukken in Vlaanderen bewaard zijn gebleven.
Terracotta’s van Lucas Faydherbe worden uiterst zelden op de internationale kunstmarkt aangeboden. Vaak is er twijfel of het gaat om eigenhandig werk van de meester, ofwel om atelierreplieken. Vooral de terracotta bustes worden kritisch bekeken: daarvan zijn meestal meerdere exemplaren van eenzelfde model bekend, al dan niet met kleine detailverschillen. De twee aangekochte terracotta reliëfs zijn echter uniek te noemen. Ze zijn van een uitmuntende kwaliteit en kunnen onbetwistbaar aan Lucas Faydherbe toegewezen worden.
Superieure artistieke kwaliteit
'Onmisbaar’ betekent dat de stukken ofwel een bijzondere waarde voor het collectieve geheugen hebben, een bijzondere artistieke waarde of een ijkwaarde of schakelwaarde.
De terracotta’s dateren van 1675, het jaar waarin Faydherbe de opdracht voor de reliëfs had ontvangen. Dat dergelijke grootschalige en kwetsbare terracotta bozzetti bewaard zijn gebleven, is uitzonderlijk: vaak gingen ze in het werkproces verloren. Op het vlak van de schaal en de kwaliteit van de uitvoering laten deze schetsen zich met weinig andere terracotta’s uit de 17de-eeuwse beeldhouwkunst in de Zuidelijke-Nederlanden vergelijken.
De bozzetti die Faydherbe als ontwerp maakte, tonen een duidelijk grotere dynamiek dan de uiteindelijke voorstellingen in de kerk. In de terracotta’s openbaart Faydherbe zich als uitmuntend modelleur en toont hij zijn virtuositeit als verhalenverteller. De schilderachtigheid en het karakter van de spontane ‘toets’ die Faydherbe in de klei realiseerde, komt in het tactiele, levendige modelé van de bozzetti nog sterker tot zijn recht. De kracht blijkt vooral uit het beweeglijke, haast natuurlijke karakter van de voorstellingen. Beweging en lichaamstaal worden magistraal ingezet om gevoelens van liefde, lijden en medelijden weer te geven. In beide ontwerpen toont zich ook de invloed van Rubens, in wiens atelier Faydherbe een deel van zijn opleiding genoot. De bozzetti zijn onmiskenbaar van een superieure artistieke kwaliteit.
Beide reliëfs vormen - als werken die onmiskenbaar van Faydherbes zelf zijn - een ijkpunt voor de verdere studie van het oeuvre van Faydherbe (ijkwaarde). De thema’s van de voorstellingen kaderen in de contrareformatorische geest en sluiten aan bij de centraal gestelde Mariaverering en de florerende en bloeiende bedevaartcultus in de Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijkkerk in Mechelen (waarde voor het collectieve geheugen).