'Neptunus en Amphitrite' van Jacob Jordaens op Topstukkenlijst
Een aantal meesterwerken van de zeventiende-eeuwse kunstenaar Jacob Jordaens prijken al op de Topstukkenlijst. Nu is ook het enige gesigneerde en gedateerde werk van de meester uit de periode 1640-1650 beschermd als topstuk. Het schilderij is ook het enige werk van Jordaens dat zich in Vlaanderen bevindt en dat op groot formaat een marine-element bevat.
Allegorie op de Vrede van Münster
Het monumentale schilderij van Jacob Jordaens beeldt Neptunus af, de Romeinse god van de zee, terwijl hij de wilde wateren kalmeert. Links van hem zit zijn vrouw Amphitrite.
Het werk is waarschijnlijk een allegorie op de Vrede van Münster, een verdrag dat op 15 mei 1648 in Münster gesloten werd tussen Spanje en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Daarmee kwam een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de opstandelingen in de Verenigde Republiek der Nederlanden en werd de Republiek als soevereine staat erkend. De vrede liet scheepsverkeer naar de Republiek via de Schelde weer toe, wat de Antwerpse economie ten goede kwam.
Jacob Jordaens, Neptunus en Amphitrite, ca 1648, collectie Rubenshuis, CCO
Herwaardering latere werk van Jordaens
Het schilderij dateert vermoedelijk van rond 1648. Traditioneel wordt verondersteld dat het latere werk van Jacob Jordaens van een lagere kwaliteit is. Vanaf de jaren 1640 maakte de meester immers heel wat werken in samenwerking met zijn ateliermedewerkers. Maar dit werk schilderde de meester volledig zelf en getuigt van een hoge artistieke kwaliteit.
Dit zeldzame en onmisbare schilderij uit zijn latere periode speelt dan ook een belangrijke rol in de herwaardering van de latere werken van de meester. Tijdens de restauratiebehandeling van 2015 werden voorheen onbekende onderlagen ontdekt en werd ook vastgesteld dat de drager aan beide kanten is verlengd. Die aanpassingen werden nog gedaan tijdens de uitvoering van het schilderij en geven een bijzondere inkijk in de atelierpraktijken van Jacob Jordaens.
Over de Topstukkenlijst
Het Topstukkendecreet zorgt voor de bescherming van roerend cultureel erfgoed dat voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het gaat om objecten met een bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis.
Op basis van dit decreet wordt een Topstukkenlijst van zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen opgesteld. Voor die beschermde voorwerpen gelden speciale beschermingsmaatregelen en uitvoerbeperkingen. Omdat aan het behoud van dit erfgoed groot belang wordt gehecht, is het ook mogelijk er restauratiesubsidies voor aan te vragen.