Twee schilderijen van Roelant Savery op Topstukkenlijst
De Vlaamse minister van Cultuur plaatste onlangs de schilderijen ‘Plundering van een dorp’ en ‘Twee paarden en palfreniers’ van de 17de-eeuwse kunstenaar Roelant Savery op de Topstukkenlijst. Dat deed hij op advies van de Topstukkenraad.
Twee tekeningen van Savery stonden al op de Topstukkenlijst. De toevoeging van de twee schilderijen toont aan dat de werken van de kunstenaar zeldzaam en onmisbaar zijn voor het cultureel erfgoed in Vlaanderen.
Roelant Savery
Roelant Savery (1576-1639) behoorde tot de groep 17de-eeuwse Zuid-Nederlandse kunstenaars die in belangrijke mate bijdroegen tot de bloei van de kunst in de Noordelijke provincies. Savery heeft een belangrijke plaats in de Noord- en Zuid-Nederlandse kunstgeschiedenis. Als tijdsgenoot van Rubens werd hij echter pas in de jaren 50 herontdekt.
De kunstenaar werd tijdens de Tachtigjarige oorlog geboren in een kunstenaarsfamilie in Kortrijk. Om politiek-religieuze redenen verhuisde de familie in de jaren 1580 naar Haarlem. Roelant Savery leerde het schildersvak van zijn vader Maerten en broer Jacob Savery.
De Habsburgse keizer Rudolf II merkte het schilder- en tekentalent van Savery op en stelde hem van 1604 tot 1614 aan als hofschilder in Praag. Daar ontwikkelde Savery zich tot een veelzijdige kunstenaar. Na zijn verblijf in Praag vestigde hij zich in Utrecht.
Savery specialiseerde zich in bos- en berglandschappen, dierstukken en bloemstillevens. Kenmerkend waren de realistische elementen die hij verwerkte tot fantasietaferelen. Die maakten van hem een pionier in het Nederlandse landschapsgenre.
Afbeelding: Roelant Savery in 'Het Gulden Cabinet' van Cornelis de Bie
Plundering van een dorp
Het schilderij 'Plundering van een dorp' uit 1604 is een van de vroegst gedateerde en gesigneerde werken van Roelant Savery. Het werk beeldt een winterse dorpsplundering af en de compositie doet denken aan ‘Kindermoord in Bethlehem’ en ‘Vlucht naar Egypte’ van Pieter Bruegel de Oude.
De wetteloosheid en wreedheid van blinde oorlogsvoering zijn het hoofdthema in dit werk van Savery. Daarmee is het een unicum in het oeuvre van de kunstenaar. Het paneel toont als een tijdsdocument het menselijk lijden tijdens de Tachtigjarige Oorlog en herinnert aan de strenge winters in de 16de en 17de eeuw.
Twee paarden en palfreniers
Het iconische schilderij 'Twee paarden en palfreniers' van Savery uit 1628 is een hoogtepunt binnen zijn oeuvre. Aan het Praagse Hof ontwikkelde de kunstenaar zich tot een pionier van de Boheemse landschappen. Hier stelt hij nadrukkelijk twee elegante paarden en hun begeleiders centraal in het landschap. Dat maakt het stuk uniek binnen zijn werk als dierenschilder. De helderblauwe achtergrond verleent de voorstelling een bijna magische sfeer.
Het schilderij speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de dierschilderkunst. Paardenportretten waren een generatie eerder in de Nederlanden tot stand gekomen, maar Savery voegde er Habsburgse en Boheemse landschapselementen en exotische dieren aan toe.
Collectie Abby Kortrijk
Beide schilderijen behoren tot de collectie van Abby Kortrijk. Het museum zal vanaf oktober 2025 tot en met februari 2026, ter gelegenheid van de 450ste verjaardag van Roelant Savery, haar werken van de kunstenaar in de kijker zetten.
Over de Topstukkenlijst
De Topstukkenlijst wordt opgesteld op basis van het Topstukkendecreet. Dat decreet zorgt voor de bescherming van roerend cultureel erfgoed dat voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het gaat om objecten die wegens hun bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis als zeldzaam en onmisbaar worden beschouwd. Bij de uitvoering van het Topstukkendecreet wordt de Vlaamse regering geadviseerd door de Topstukkenraad.
De Topstukkenlijst telt op dit moment al meer dan 1000 zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen. Voor die Topstukken gelden speciale beschermingsmaatregelen en uitvoerbeperkingen. Dit erfgoed behouden is van groot belang. Daarom kun je daarvoor restauratiesubsidies aanvragen.