Urgentie neemt toe

De klimaatverandering gaat niet meer weg. De CO2-emissies blijven stijgen en we zien dat de impact van klimaatverandering op onze ecosystemen de toename van de CO2-gehaltes in de atmosfeer zelfs versnelt. Bovendien hebben we de effecten van 1 à 1,5 °C klimaatopwarming op het weersysteem onderschat. De laatste jaren zien we steeds vaker extreme weerpatronen, zoals langdurige hittegolven, intense neerslag en verwoestende stormen. Deze verschijnselen hebben nu al directe en potentieel erg zware gevolgen voor onze steden.

Hét momentum om kansen te grijpen

Ondanks deze ernstige alarmsignalen biedt de huidige situatie ook kansen. We moeten deze uitdaging aangrijpen om niet enkel onze steden te beschermen, maar ook om verbeteringen door te voeren op het gebied van natuur, biodiversiteit en welzijn. Bij iedere nieuwe ruimtelijke ontwikkeling moeten we zorgen dat deze écht klimaatbestendig is.

Dat kan bv. door slechts een deel van een gebied te verkavelen en de rest in te richten als een klimaatpark met infiltratievijvers en ruimte voor biodiversiteit en recreatie. Zulke plekken vormen niet enkel een buffer voor overtollig water, maar zijn ook een aangename plek om te vertoeven bij hittegolven. Een goed voorbeeld is Park van Eden in de Antwerpse Zuidrand. Maar ook in landbouwgebieden kunnen tal van kleine ingrepen een positieve impact hebben. We moeten daarentegen wel vermijden om waardevolle natuur op te offeren als overstromingsgebied.

Nood aan moedige en onderbouwde keuzes

Er bestaan momenteel weinig mogelijkheden om bepaalde broodnodige ingrepen op te leggen. Maar het kan zeker wel. In Nederland heeft men in dat kader de ‘Rood voor Groen regeling’ ingevoerd, een verzamelbegrip voor het realiseren van (nieuwe) natuur in ruil voor ontwikkelingsruimte. Een belangrijke uitdaging bij het implementeren van dergelijke klimaatadaptieve maatregelen is het vinden van een balans tussen rechtszekerheid voor grondeigenaren en de bredere maatschappelijke baten. We moeten duidelijke doelstellingen stellen voor klimaatadaptatie, maar vaak durft men niet expliciet te maken waar en hoeveel ingrepen nodig zijn. Met enkel vrijwilligheid gaan we de klimaatverandering alleszins niet voorblijven.

Een andere mogelijkheid is het oprichten van kwaliteitskamers voor ruimtelijke projecten. Hun adviezen zouden meer impact kunnen hebben dan strikte regels. Bewustmakingscampagnes zijn eveneens cruciaal, maar er schuilt een gevaar in schijnoplossingen. Initiatieven zoals het ontharden van tuinen of het ‘tegelwippen’ zijn zeer goed, maar we moeten objectief blijven en de directe én indirecte impact kwantificeren om teleurstellingen op lange termijn te voorkomen. Anderzijds zijn opritten met kiezelstenen of tuinhuizen met een regenafvoer in de tuin hydrologisch gezien geen verharding, want ze laten het regenwater toe om ter plekke te infiltreren. Men mag dus niet alles zomaar op één hoop gooien.

Naar een hoger ambitieniveau

De Green Deal Klimaatbestendige Omgeving moet het ambitieniveau helpen verhogen. We hebben bv. nood aan stresstesten van onze stedelijke omgevingen om te begrijpen wat er gebeurt bij extreme weersomstandigheden. Dit inzicht kan helpen om stedelijke gebieden volledig opnieuw in te richten, bijvoorbeeld door straten zo te ontwerpen dat bij hevige regenval het water kan blijven staan in een brede groene middenberm.

Beleidsmakers moeten daarbij moed tonen en investeren in klimaatbestendige oplossingen die toekomstige schade kunnen helpen voorkomen. Het heraanleggen van een straat gebeurt niet elke vijf jaar en de budgetten zijn beperkt, dus laten we deze gelegenheid aangrijpen om het meteen goed te doen. Dat wil ook zeggen dat soms minder populaire maatregelen nodig zijn.

Het creëren van een klimaatbestendige omgeving is ten slotte geen luxe, maar een noodzaak. Met de juiste maatregelen en een proactieve aanpak kunnen we onze steden beschermen én tegelijk een betere leefomgeving creëren. De Green Deal Klimaatbestendige Omgeving biedt een unieke kans om deze visie werkelijkheid te maken.