Het voorzitterschap Cultuur

Artiest op het podium die naar zijn publiek kijkt

Dankzij het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie was België 6 maanden lang nog iets meer dan anders het kloppende hart van de EU. Dat bracht heel wat extra internationale aandacht met zich mee en was dus een uitgelezen kans om de Belgische expertise in de verf te zetten. We zorgden als voorzitter niet alleen voor de continuïteit van de EU-agenda en de goede samenwerking tussen de lidstaten, maar kregen ook de kans om onze eigen klemtonen te leggen.

De Vlaamse cultuurprioriteiten tijdens het Belgische voorzitterschap waren:

De digitale transformatie van de 'culturele en creatieve sectoren' (CCS) ondersteunen en stimuleren.
Vlaams en Europees cultureel erfgoed op de EU-agenda Cultuur houden.
De Vlaamse culturele identiteit zichtbaar maken en een Europees collectief gedeelde identiteit promoten.

Centraal in het voorzitterschap stond de Raad Cultuur, maar ook de andere formele en informele evenementen die het departement organiseerde speelden een belangrijke rol.

De Raad Cultuur

De EU-ministers die bevoegd zijn voor Cultuur komen ieder voorzitterschap samen tijdens de Raad Cultuur. Naast het voortzetten van de lopende Europese dossiers zetten we als voorzitter ook in op raadsconclusies rond de stimulatie en ondersteuning van de digitale transformatie van de Culturele en Creatieve Sectoren (CCS). De focus hiervan lag op het bevorderen van digitale vaardigheden binnen de CCS, het faciliteren van data-uitwisseling en het ontwikkelen van passende (beleids)kaders.

Verschillende lidstaten namen al initiatief rond dataverzameling en communicatie over het culturele aanbod. Er is echter behoefte aan een gemeenschappelijk kader om de inspanningen te bundelen en de samenwerking op grotere schaal te versterken. Europese samenwerking biedt heel wat voordelen, zoals de mogelijkheid om data van lidstaten en culturele organisaties uit te wisselen en gedeelde inzichten te ontwikkelen. Dat is in lijn met het EU-werkplan Cultuur 2023-2026; het strategische document dat de prioriteiten en acties voor het EU-cultuurbeleid voor 4 jaar vastlegt en tot doel heeft om de samenwerking tussen de lidstaten te bevorderen en gemeenschappelijke uitdagingen aan te pakken.

De raadsconclusies werden goedgekeurd tijdens de Raad Cultuur op 14 mei 2024. Zo moedigde de Raad de lidstaten en de Europese Commissie aan om datagedreven benaderingen voor publieksontwikkeling te ondersteunen.

Evenementen

Empowering the Cultural and Creative Sectors in Data-Driven Audience Development – 8 en 9 februari 2024

Voor de eerste cultuurconferentie van het EU-voorzitterschap, verzamelden we 2 dagen lang in Kunstencentrum VIERNULVIER te Gent. Samen met 47 sprekers en meer dan 300 beleidsmakers, experts, academici en sectorprofessionals verdiepten we ons in de digitale transformatie van de culturele en creatieve sectoren (CCS). We besteedden bijzondere aandacht aan datagedreven werken en digitale technieken om culturele publieksparticipatie te verbreden en te versterken. Meer dan 270 personen volgden de sessies online via livestream.

Op het programma stonden:

beleidsvoorstellen om datagedreven praktijken te bevorderen,
ethische overwegingen bij het gebruik van (publieks)data,
mogelijkheden voor de ontwikkeling van digitale en collectieve dataverwerkingsinfrastructuur,
het versterken van digitale vaardigheden,
het aanmoedigen van internationale kennisdeling en samenwerking rond datagebruik in de CCS.

De deelnemers konden proeven van Gentse praktijkvoorbeelden tijdens een inspirerende rondleiding langs de digitale culturele infrastructuur in kunstencentrum VIERLNULVIER, de gloednieuwe concertzaal van het Wintercircus en bibliotheek De Krook.

Met het evenement en de openingsreceptie in het Gentse stadhuis toonden we Vlaanderen als innovatieve regio voor datatechnologie en digitale cultuurpraktijken. Alle sessies werden bovendien gelivestreamd via het eventplatform Hybr, mee ontwikkeld door de Vlaamse Overheid. Je kunt de sessies tot eind 2024 herbekijken op het online platform.

Bekijk de aftermovie:

Unity in Diversity? Culture, Heritage and Identity in Europe – 15 tot 17 april 2024

De conferentie ‘Unity in Diversity? Culture, Heritage and Identity in Europe' bracht meer dan 250 deelnemers en een 30-tal sprekers naar het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) en het Elisabeth Center Antwerpen. Geïnspireerd door sprekers Ilja Leonard Pfeijffer, Mohamed Ouaamari, Constanze Itzel, Tinneke Beeckman, Caroline De Gruyter, Peter Sloterdijk, … bogen we ons over de rol van cultuur en erfgoed bij de vorming en uitdrukking van de identiteit(en) in Europa, en onderzochten we de uitdagingen en kansen die daarmee gepaard gaan. We zochten antwoorden op vragen zoals:

Wat houdt een Europese culturele ruimte in en wie voelt zich daar (geen) deel van?
Is er eenheid in de verscheidenheid? Hoe kijkt de wereld naar Europa?
Wat is de rol van cultuur en erfgoed, en cultuur- en erfgoedinstellingen, in identiteitsvorming en in tijden van conflict?
Welke betekenissen hebben gedenkplaatsen en landschappen voor en in het collectief herinneren?

Een indrukwekkende voorstelling van Rosas in de zalen van het KMSKA en een wondermooi optreden van het Waelrantkoor bezorgden de deelnemers een onvergetelijke ervaring. Een bezoek aan het museum Plantin-Moretus maakte hun culturele beleving compleet.

Na de conferentie kwam de Denkgroep EU en Cultureel Erfgoed bijeen in de prachtige Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Die groep van ambtenaren uit de verschillende Europese erfgoedadministraties komt 2 keer per jaar samen in de lidstaat die voorzitter is van de Raad van de EU. De Denkgroep werd in 2010 opgericht tijdens het toenmalige Belgische voorzitterschap en adviseert de Europese Commissie over het erfgoedbeleid in Europa. Tijdens de vergadering van de Denkgroep werd teruggeblikt op de conferentie en werd het ‘European Framework for Action on Cultural Heritage’ onder de loep genomen.

Bekijk de aftermovie:

Informeel ministerieel werkdiner over Cultuur, Erfgoed en Europese Identiteit – 13 mei 2024

Op 13 mei ontving de Vlaamse minister van Cultuur, de ministers van Cultuur van de EU-lidstaten op een informeel werkdiner in het KMSKA in Antwerpen. Zij bespraken de rol van cultuur en erfgoed bij het vormen van een Europese identiteit te midden van geopolitieke uitdagingen. Centraal stond de vraag: Hoe kunnen we de Europese identiteit versterken zonder afbreuk te doen aan de diversiteit van nationale, regionale en lokale identiteiten, en hoe kunnen cultuur, en culturele instellingen daartoe bijdragen? Eregast Sviatlana Tsikhanouskaya, President-Elect en hoofd van het Verenigd Transitiekabinet van Wit-Rusland, belichaamde de strijd voor democratie en Europese waarden en inspireerde het gesprek.

De hoge opkomst, interventies en actieve deelname van de EU-ministers onderstreepten de gedeelde overtuiging over de cruciale rol van cultuur en erfgoed in het Europese identiteitsdiscours. Ze zijn de dragers van onze geschiedenis, waarden en gedeelde ervaringen. Identiteit is multi-gelaagd en wordt gevormd door diverse verhalen en invloeden. Dat resulteert in een diversiteit aan regionale en lokale identiteiten binnen Europa. Culturele instellingen, kunstenaars en schrijvers vormen en hervormen voortdurend onze identiteiten met hun werk.

Na het diner genoten de ministers in de Koningin Elisabethzaal van een uitvoering van de negende symfonie van Ludwig Van Beethoven door Le Concert Olympique, onder leiding van Jan Caeyers, en dat 200 jaar na de eerste uitvoering van het stuk. De koorfinale ‘Ode an die Freude’, met de vredesboodschap ‘Alle menschen werden Brüder’, werd in 1971 gebruikt als basis en inspiratie voor de Europese hymne.

Bekijk de aftermovie:

Initiatieven

Op 8 februari lanceerde het Belgische voorzitterschap, met de steun van de ministers van Cultuur van de Vlaamse, Franse en Duitstalige Gemeenschap, de oproep om het Gent Manifesto te ondertekenen.

Overheden en organisaties uit de culturele en creatieve sectoren werden uitgenodigd om hun steun te bevestigen voor de digitale transformatie van deze sectoren en voor het versterken van publieksontwikkeling met digitale middelen. De intentieverklaring werd geïntroduceerd tijdens de conferentie 'Empowering the Cultural and Creative Sectors in Data-Driven Audience Development'.

Lees het Gent Manifesto hier.