Verloren gewaande Rubenstekening aangekocht door Vlaamse Gemeenschap
De Vlaamse Gemeenschap verwerft een verloren gewaande tekening van Peter Paul Rubens voor een bedrag van 307.400 euro. Het werk werd aangekocht via het Topstukkenfonds en wordt opgenomen in de Topstukkenlijst. Het Antwerpse Museum Plantin-Moretus krijgt de tekening in langdurige bruikleen.
Het gaat om een ontwerp dat Rubens maakte in opdracht van de familie Moretus, voor een illustratie in het boek Opticorum libri sex van wiskundige en fysicus Franciscus Aguilonius. Dat natuurkundige werk over optica werd in 1613 uitgegeven door Plantijns uitgeverij.
Vroegste publicaties van Plantijns uitgeverij
De Opticorum libri sex - zes boeken over optica - van de jezuïet Franciscus Aguilonius (1567-1617) was een van de allereerste publicaties van Plantijns uitgeverij waaraan Rubens zijn medewerking verleende. Het boek geeft een uitvoerig overzicht van de toenmalige kennis van optica. Behalve de titelpagina ontwierp Rubens ook de titelvignetten voor de zes delen van het boek.
Op de recent ontdekte tekening, een ontwerp voor het laatste boekdeel over projecties, knielt een geleerde met een armillarium. Dat is een hemelglobe voorzien van metalen ringen, die de belangrijkste cirkels van de hemel voorstellen. Een engeltje, of putto, verlicht de globe met een brandende toorts. De schaduw van de ringen op de grond wordt bestudeerd door twee andere putti. In zijn boek beschrijft Aguilonius de vele mogelijke toepassingen van projecties in wetenschap en kunst.
Foto: Rubensschets © Frederik Beyens
Bijzondere ontdekking
De tekening behoorde tot de 18de-eeuwse privécollectie van de markies van Lagoy, Jean-Baptiste-Florentin-Gabriel de Meryan (1764-1829). Nadien bleef ze in handen van de familie, waardoor het ontwerp tot voor kort volledig onbekend was. Wetenschappers vermoedden dat het verloren gegaan was. Na 4 eeuwen komt dit ontwerp nu opnieuw thuis.
Dat een dergelijke onbekende tekening van Rubens weer boven water komt, is een uitzonderlijke gebeurtenis. Helemaal bijzonder is dat ze vanaf nu te bewonderen zal zijn in de drukkerij waar ze ooit voor bestemd was. De aankoop van dit onbekende ontwerp is een verrijking voor het in Vlaanderen bewaarde erfgoed en is tevens een garantie dat het voor de toekomst bewaard zal blijven.
Voor de collectie van het Museum Plantin-Moretus is de tekening dan ook een belangrijke aanwinst. Het gaat om een topstuk dat de vaak nauwe samenwerking tussen Rubens en de Moretus-familie illustreert. Het museum organiseert toonmomenten op 25 en 26 september en op 22, 23 en 24 oktober.
Deze verloren gewaande tekening zal eveneens schitteren in de tentoonstelling Van crabbeling tot carton. Tekenen in de tijd van Bruegel en Rubens in het najaar van 2023. Deze expo toont de 80 mooiste oude tekeningen uit Vlaamse collecties. Samen geven ze een verbluffend overzicht van wie, waarom en hoe men in de 16de en 17de eeuw in onze contreien tekende.
Foto: Rubensschets © Frederik Beyens
Over het Topstukkendecreet
Het Topstukkendecreet zorgt voor de bescherming van roerend cultureel erfgoed dat voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het gaat om objecten met een bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis.
Op basis van het decreet wordt de Topstukkenlijst van zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen opgesteld. Deze lijst bevat op dit moment 786 individuele objecten en 104 verzamelingen. Voor die beschermde voorwerpen en verzamelingen gelden speciale beschermingsmaatregelen en uitvoerbeperkingen
Op basis van dit decreet werd ook het Topstukkenfonds opgericht. De middelen van dat fonds worden aangewend voor de restauratie van in de Topstukkenlijst opgenomen stukken en voor de aankoop van topstukken. Het Topstukkenfonds koopt stukken aan die al in de Topstukkenlijst opgenomen werden, maar ook erfgoed dat niet in die lijst werd opgenomen en dat aan de inhoudelijke criteria ‘zeldzaam en onmisbaar’ van het Topstukkendecreet beantwoordt. Die cultuurgoederen worden na verwerving op de Topstukkenlijst geplaatst.