Voorgeschiedenis

De oorsprong van Grenspark Groot Saeftinghe ligt in een ontwikkelingsplan uit 2005 door de Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie, met als doel om de Schelde toegankelijker, veiliger en natuurlijker te maken. Eén van de maatregelen was het Hedwige-Prosperproject: een ambitieus plan om een nieuw getijdennatuurgebied te creëren door de ontpoldering van de Hedwige- en Prosperpolder. Hoewel gepland voor 2010, liep het project aanzienlijke vertraging op omwille van protesten van lokale boeren en inwoners die tegen de ontpoldering waren.

“De streek zat hier niet op te wachten”, zegt Vertenten. “We hebben ons daarom gerealiseerd dat we dit anders moesten aanpakken om verder te kunnen werken aan de toekomst van de regio.” In 2014 ontstond het eerste voorstel om Grenspark Groot Saeftinghe te ontwikkelen, met als uitgangspunt samenwerking met de streek. In 2016 werd het grenspark opgericht met steun van Interreg Vlaanderen-Nederland, met de visie om niet alleen de natuur te ontwikkelen, maar ook de omliggende polders sociaal-economisch te versterken.

Horizontale samenwerking met de streek

Participatie staat centraal in de werking van Grenspark Groot Saeftinghe. Vertenten legt uit: “De ‘Streekholders’ – geëngageerde burgers die wonen, werken of betrokken zijn in het gebied – denken actief mee over de toekomst.” Een groep van zo’n 200 Streekholders, gidsen, grensparkboeren, gastheren en gastvrouwen werkt samen met het Grensparkteam en geeft input voor de ontwikkeling van het gebied. Vertenten benadrukt het belang van deze betrokkenheid: “Dit gaat verder dan een infovergadering. Participatie betekent echt samen ontwikkelen en denken, want de streek leeft in deze mensen.”

“Door een horizontale werkmethode – waarin overheden en Streekholders samen beslissingen nemen – zorgt ons team ervoor dat iedereen gehoord wordt. Zo werd al snel duidelijk dat de identiteit van het grenspark berust op de drie-eenheid van haven, natuur en landbouw, die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Dit bewustzijn vormt dan ook het fundament voor alle projecten en plannen die Grenspark Groot Saeftinghe uitvoert.”

Klimaatadaptatie en natuurbeheer: het Grenspark als openluchtlaboratorium

Een belangrijk onderdeel van de gebiedsvisie is het inzetten van het grenspark als openluchtlaboratorium voor klimaatadaptieve maatregelen. Vertenten: “De natuurkern, met o.a. het Verdronken Land van Saeftinghe, een natuurgebied van 3.500 hectare brakwaterschor, dient als een Climate Living Lab. Hier werkt ons grensparkteam aan habitatontwikkeling voor paraplusoorten zoals de bruine kiekendief en de rugstreeppad. Ook in de landbouwcluster voeren we experimenten uit met o.a. bloemrijke akkerranden, strokenteelt en maatregelen om verzilting tegen te gaan.”

Vertenten licht toe: “We willen het groen-blauwe netwerk in het gebied verder benutten voor ecologische versterking, trage verbindingen en zoetwaterbuffering. We experimenteren zelfs met drones om akkers in te zaaien en kijken naar nieuwe manieren om biodiversiteit te bevorderen.” Het netwerk van dijken, kreken en polders biedt alvast veel mogelijkheden voor klimaatadaptatie waar het grenspark volop gebruik van wil maken.

Iconen en toerisme: ontsluiting van het gebied

In het grenspark worden enkele specifieke locaties verder ontwikkeld als onthaalpoorten. Zo willen de initiatiefnemers het gebied toegankelijker en aantrekkelijker maken voor bezoekers. Vertenten beschrijft enkele van deze iconische plekken: “In Doel willen we een havenzicht en waterpoort creëren, de historische Prosperhoeve wordt een centrale onthaalplek, en op de panoramaheuvel in het Hedwige-Prospergebied ontstaat een unieke natuurbelevingsplek.”

Wandel- en fietsroutes verbinden deze iconen en versterken de identiteit van het gebied. Een haven-, kustlijn- en polderroute voeren je langs de belangrijkste natuurlijke en culturele elementen van het grenspark. “Ook landbouw zien we als een icoon van het grenspark: tijdens evenementen en bezoeken betrekken we steeds een lokale boer om bezoekers meer inzicht te geven in innovatieve landbouwpraktijken en de rol van landbouw in het gebied”, aldus Vertenten.

Landbouwinnovatie en regionale samenwerking

Landbouw en innovatie vormen een cruciaal onderdeel van Grenspark Groot Saeftinghe. Vertenten vertelt dat er een coöperatie van streekproducenten is opgezet die producten aanbiedt onder de naam ‘Groot Saeftinghe Smaekt’. “Zij onderzoeken ook de mogelijkheden om met een verplaatsbare en onbemande winkel streekproducten aan te bieden in de verschillende poldergehuchtjes.”

Verder biedt het grenspark innovatiefondsen voor water- en klimaatprojecten aan waarmee boeren natuurinclusieve maatregelen kunnen nemen. Een recent project is het experimenteren met zoetwaterberging om de verzilting van landbouwgrond tegen te gaan. Ook wordt samengewerkt met Nederlandse partners om te zorgen voor biodiversiteitsherstel en agrarische innovatie in de regio. “We werken aan lokale oplossingen, zoals een zoet-zout stuw, die specifiek inspelen op de verziltingsproblematiek en de gevolgen van klimaatverandering”, aldus Vertenten.

Naar een duurzame en toekomstbestendige regio

Met de gebiedsagenda en strategische projecten zet Grenspark Groot Saeftinghe concrete stappen richting een duurzame regio. Dit gebeurt met diverse subsidiestromen én met eigen middelen. De uitdaging daarbij is om een evenwichtige verdeelsleutel te vinden tussen haven, natuur en landbouw in zowel Vlaanderen als Nederland. Vertenten besluit dat de participatieve en geïntegreerde aanpak tijd kost, maar dat dit uiteindelijk wel leidt tot een beter resultaat en grotere meerwaarde leidt: “Iedereen moet gehoord worden, maar we komen zo wel tot win-win oplossingen en een echte duurzame gebiedsontwikkeling.”

Grenspark Groot Saeftinghe combineert natuurontwikkeling, klimaatadaptatie en landbouwinnovatie in een grensoverschrijdend en uniek gebied waar lokale betrokkenheid de sleutel tot succes is. Door een participatieve aanpak, experimenten met klimaatadaptieve maatregelen en een integrale visie op het landschap, werken Eva Vertenten en haar teamgenoten aan een toekomstbestendig grenspark waarin natuur, landbouw en haven hand in hand gaan.