Klimaatverandering zorgt ervoor dat hevige regenval vaker voorkomt. Daardoor kunnen straten al snel blank staan, omdat de hoeveelheden water veel groter zijn dan wat de riolering kan afvoeren.

Veel wijken hebben een levenstermijn van zo een 50 tot 100 jaar. Daarom is het belangrijk om bij de (her)ontwikkeling van wijken rekening te houden met huidige en toekomstige hoeveelheden water tijdens deze extreme regenval. Die klimaatgegevens zouden aan de basis moeten liggen van het wijkontwerp. De architecten zouden die klimaatgegevens moeten analyseren en gepaste klimaatadaptatiemaatregelen in het wijkplan ontwerpen. Die klimaatadaptatiemaatregelen zouden samen een opvangcapaciteit moet hebben die voldoende is voor de ingeschatte extreme regenval. Zo komt de (her)ontwikkeling van de wijk tot stand.

In woonwijken zijn er veel maatregelen mogelijk om de wijk waterbestendiger te maken. Terrassensystemen, infiltratievelden, infiltratieputten, groene daken, retentiebekkens en regenwaterafkoppeling van het riool zijn slechts enkele mogelijkheden. Deze maatregelen spelen ook een rol bij het beperken van overstromingen. Doordat water wordt geborgen en deels in de bodem kan infiltreren, is dit ook een maatregel die droogte voorkomt. Tot slot zorgt het bergen van water in een wijk er ook voor dat de temperatuur in de wijk gematigd wordt, waardoor het hitte-eiland effect gedeeltelijk aangepakt kan worden via deze maatregel.

Waterberging in de wijk houdt in dat er bij het ontwerp van de wijk gezocht wordt naar locaties waar het water tijdelijk geborgen kan worden bij extreme regenval, zodat het vervolgens afgevoerd kan worden, via bodem, via waterlopen en deels ook via riolering. Een doordacht wijkplan is noodzakelijk om het meest optimale resultaat te krijgen. Dit betekent: zo goed mogelijk de te verwachten hoeveelheden neerslag kunnen opvangen, aan een betaalbare investering en ruimtebeslag en met goede integratie met de wensen en behoeften van de wijkbewoners.

Bij nog te ontwikkelen wijken of verkavelingen is het zaak om zo vroeg mogelijk in het ontwikkelproces de randvoorwaarden voor waterberging in de wijk bekend te maken aan de architecten en ontwerpers en hen als gemeente/stad te verplichten om die randvoorwaarden in te vullen alvorens vergunningen te verlenen.

Bij wijken die al bestaan, maar nu al regelmatig kampen met wateroverlast kan de dienst ruimtelijke ontwikkeling nagaan welke mogelijkheden er nu al zijn voor waterberging in de wijk. Die mogelijkheden kunnen dan via een participatieproces besproken worden met de wijkbewoners. Zo kan een waterbergingsplan voor de wijk ontworpen worden, en geleidelijk aan gerealiseerd worden via gangbare beleidsinstrumenten.

Er bestaat een methodiek om wijken waterbestendiger te maken. Die methodiek wordt de lagenbenadering genoemd. Daarbij wordt eerst gekeken naar waterbergingsmogelijkheden in de ondergrond (bijv. terrasvorming), dan naar de waterbergingsmogelijkheden in wat de netwerklaag genoemd wordt. Dit zijn beken, grachten, kanalen, enz… Tot slot wordt gezocht naar waterbergingsmogelijkheden in wat de occupatielaag genoemd wordt. Dat gaat over parken, daken, parkeerterreinen enz…

Waterberging in wijken is een geschikte maatregel voor volgende klimaatproblemen:

• Extreme regen
• Overstromingen
• Droogte
• Hitte

De impact van waterberging in wijken dat ze zo (her)ontworpen worden dat klimaatverandering het leven in de wijk niet of nauwelijks kan ontwrichten.

De impact van het ontwikkelen van een waterberging in de wijk reikt verder dan het project. Tijdens het participatieve ontwerpproces leren de betrokkenen over het belang van ruimtelijke inrichting om met klimaatverandering om te gaan. Deze nieuwe kennis nemen zij mee naar hun andere projecten.

Wanneer ontstaat er impact?

De impact op de klimaatproblemen ontstaat onmiddellijk na realisatie van het plan voor waterberging in de wijk. Echter, meestal kost het enkele jaren tijd alvorens zo een plan volledig gerealiseerd is. De verwachting is dus dat het effect na enige tijd plaatsvindt.

De impact op kennis van betrokkenen ontstaat geleidelijk aan tijdens het plan- en ontwerpproces.

• Waterberging in wijken draagt bij aan de doelen van het ruimtelijke ordeningsbeleid, het groenbeleid, waterbeleid, milieubeleid
• Waterberging in de wijk draagt vooral bij aan de leefbaarheid van de wijk.

• Waterberging in wijken is een concept dat ter plekke op gepaste manier geconcretiseerd wordt;
• De resultaten over hevige regenval die gemaakt worden door de klimaatmodellen, zouden steeds aan de basis moeten liggen van het wijkplan
• Bij realiseren van waterberging in de wijk is een participatieproces met bewoners belangrijk om draagvlak te creëren.
• Zorg ervoor dat er steeds een expert betrokken is die kennis heeft van het lokale watersysteem

• Ambtenaren ruimtelijke ordening
• Ambtenaren openbare werken
• Ambtenaren milieudienst
• Experts op vlak van klimaatbestendige ruimtelijke inrichting
• Stedenbouwkundige planners
• Projectontwikkelaars, architecten en ontwerpers
• Toekomstige en huidige wijkbewoners
• NGO’s
• Onderzoeksinstituten, universiteiten, studiebureaus

Waterberging in de wijken kan gemonitord worden op volgende twee manieren:

• Ten eerste door op te tellen hoeveel water opgevangen kan worden met de geplande en gerealiseerde ingrepen en na te gaan of dit overeen komt met de verwachte gemiddelde hoeveelheid hevige regen omwille van klimaatverandering
• Ten tweede door periodiek na te gaan of de schade en ontwrichting door hevige regenval verminderd. Hierbij wordt gebruik gemaakt van aantal oproepen van de brandweer en informatie over schadeclaims bij verzekeringsmaatschappijen.

De maatregel zal een verandering teweeg brengen in de volgende Mayors Adapt indicatoren:

• % verandering in verharde oppervlakte
• % verandering in groene en blauwe infrastructuur
• % verandering in de verbinding van groene en blauwe netwerken
• % verandering in wateroverlast tijdens extreme regen
• % verandering in schaduwplaatsen
• % verandering in opslag van regenwater