Een leefbaar evenwicht tussen landbouw en natuur is voor de stad Peer een belangrijk streven. In termen van klimaatadaptatie zijn extreme natte periodes afgewisseld met droogtes een aandachtspunt. Bij RUP’s wordt expliciet rekening gehouden waterdoorlaatbaarheid en hemelwateropvang. In samenwerking met de landbouw werkt men aan stuwpeilbeheer en drainage.

Hitte is minder prioritair voor Peer. In het centrum is er veel frisse lucht en groen. Door het aanleggen van perkjes en het planten van bomen in de kern, houdt men wel al rekening met stijgende temperaturen in de toekomst. De stad Peer heeft ook de waardevolle bomen op haar grondgebied in kaart gebracht met het oog op behoud en bescherming.

Vlakbij Peer ontspringt ook de Dommel. Deze beekrivier werd samen met haar zijbeken rechtgetrokken in de jaren ’60. De negatieve gevolgen werden al vlug voelbaar: overstromingen in de stroomafwaarts gelegen gebieden Neerpelt en Overpelt, verdroging van natuurgebieden, lozing van riolering en de vermindering van biodiversiteit. Een nieuwe aanpak was noodzakelijk en in 2010 werd een participatieproject uitgevoerd met vertegenwoordigers van verschillende sectoren (natuur, landbouw en bewoners). Samen werd gezocht naar herstelmaatregelen. Deze maatregelen verschillen naargelang het bestemmingsgebied. Binnen natuurgebied wordt voluit de kaart van natuur getrokken. Landbouwgebied probeert men zoveel mogelijk van wateroverlast te vrijwaren.

Eén van de maatregelen om de wateroverlastproblemen aan te pakken is het zoveel mogelijk bovenstrooms ophouden van het regenwater (natuurlijke sponsfunctie herstellen en de waterbergingscapaciteit verhogen).

Het waterbergend vermogen van het gebied wordt vergroot door 10 500 m³ grond af te graven, 6 stuwen te plaatsen en ongeveer 700 m lage dijkjes aan te leggen. Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de natuurlijke topografie om in de laagst gelegen zones ca. 9 700 m³ water te kunnen bergen bij piekneerslag.

De stuwen zijn voorzien van een uitstroomopening langs waar het geborgen water vertraagd wegstroomt, zodat de bergingsruimte beschikbaar is voor een volgende grote neerslag. Als zich meer water aanbiedt dan dat geborgen kan worden, stroomt het over de noodoverlaat naar een volgende zone.

De Provincie stond in voor de uitvoering van de werken in nauwe samenwerking met Natuurpunt Maldegem-Knesselare, eigenaar van de 5 ha gronden. Natuurpunt is verantwoordelijk voor het beheer van het terrein. De technische ontwerpen voor de constructies werden door de provincie uitgetekend. Met NP werd intensief overlegd over de waterpeilen en de omgevingsfactoren. Het afgraven en afvoeren van de gronden paste ook in het kader van de natuurdoelen. Het ANB was betrokken voor de vergunningsverlening. NP kapte bomen of deed snoeiwerken als dat nodig was. Het was van start tot finish een heel nauwe en geslaagde samenwerking. De gemeente Maldegem kon hiervan als begunstigde partij de vruchten plukken en deed suggesties voor de wandelverbinding die werd aangelegd.

Met de huidige 10.000 kubieke meter is nog niet voldoende waterberging voorzien. Men wil ook een gecontroleerd overstromingsgebied realiseren voor 30.000 kubieke meter meer afwaarts van Maldegemveld.

Om terug meer lengte te geven aan de waterloop werkte men voor de Dommel een hermeandering uit. Hiervoor is er samenwerking tussen de natuurverenigingen, de provincie, en de stad. De stad bracht ook mogelijk overstromingsgebied in kaart. Doordat een weiland van Natuurpunt kan ingenomen worden door het water, blijven de naburige gemeentes Overpelt en Neerpelt gespaard van een te hoog waterpeil. Daar loopt de Dommel immers door het centrum.

Nu de Dommel haar oorspronkelijke lengte terug krijgt, zal ze al meanderend door een elzenbos, stroomafwaarts in de Kleinbeek uitmonden. Vroeger bij de rechttrekking van de Dommel werd die verbinding rechtstreeks gemaakt bij de afkoppeling van de watertoevoer naar een oude molen. Om het verval te beperken en de stroomsnelheid af te remmen werden toen ter plaatse drie stuwen gebouwd. Deze stuwen verhinderen de migratie van vissen. Door de herstelwerken worden dus meteen ook de vismigratieknelpunten opgelost en krijgt de Dommel terug haar meanderend patroon. De natuur in en rond de Dommel zal zich optimaal kunnen ontwikkelen. Tevens zal het gebied drassiger worden en is de mogelijkheid voorzien dat de Dommel bij hoog water uit haar oevers kan treden.

Samen met de provincie en de landbouwers werd in de Dommelvallei in Peer ook stuwpeilbeheer en peilgestuurde drainage uitgewerkt. Daardoor worden de velden gelijkmatig van water voorzien. In de grachten die langs de velden liggen, wordt het water met schotten bijgehouden. Als er te veel water is laat men het wegstromen.

Het brongebied van de Dommel, is van oudsher een nat heidegebied met talrijke vennen. Later aan het begin van de 20ste eeuw, werden met het oog op de ontwatering van het gebied waterlopen en grachten gegraven, rechtgetrokken en uitgediept. Het gevolg was dus een algemene verdroging. Deze verdroging heeft evenzeer gevolgen op de aanpalende terreinen zoals bv het NATO-schietveld dat een hoge natuurwaarde heeft. Ook voor landbouwgronden is een te diepe ontwatering niet wenselijk. Daarom worden in het landbouwgebied regelbare stuwtjes geplaatst die het water tijdelijk ophouden. Er wordt getracht om het neerslagoverschot, dat vooral in de winter en vóór het groeiseizoen valt, langer vast te houden in het buitengebied. Het water vult de plaatselijke watervoorraad aan, waardoor de daling van het grondwater in het groeiseizoen vertraagd wordt en er minder snel beregening nodig is voor de gewassen. Er wordt een optimum gezocht tussen enerzijds het zoveel mogelijk beperken van wateroverlast in het voor– en najaar en anderzijds het tegengaan van droogteschade. De stuwtjes worden bediend door de betrokken landbouwers.

Hermeandering:

• De kosten voor de grondwerken worden gedragen door de watering en de provincie
• VMM subsidiebesluit Polders en wateringen: 75%
• Provincie: studiekosten en resterende toelage
• ANB/visserijcommissie: vistrappen
• Stad Peer: vernieuwing wandelinfrastructuur (bruggen - vlonderpaden) en overwelving aan verbindingsweg

Stuwpeilbeheer en drainage:

• VMM – subsidiebesluit Polders en wateringen 75%
• Provincie : 15%
• Watering 10%

• Meerjarenplan Peer
• Beleidsdoelstellingen Stad Peer gericht op een groene en milieubewuste stad waar het goed wonen is.
• Actieplan Stad Peer om duurzame ontwikkeling na te streven in haar milieubeleid.
• Decreet integraal waterbeheer / Europese kaderrichtlijn water/ wetgevende doelstellingen mbt integraal waterbeheer
• Participatieproject Onze Dommel
• Beheersplan Mullemer Bemden

• Infiltratievelden en –stroken met bovengrondse wateropslag (of andere maatregelen voor waterbeheer)
• Waterberging in de wijk. (of andere maatregelen voor waterbeheer; (in natuur en landbouwgebieden)
• Gesprek opzetten tussen boeren in de gemeente over klimaatverandering
• Het ontwikkelen van een netwerk van natuurgebieden
• Stimuleren biodiversiteit

Ruimte voor water is belangrijk om de doelstellingen mbt integraal waterbeheer te behalen. Ruimte moet in vele gevallen “gedeeld” worden met andere sectoren. Het betrekken en het laten meedenken van sectoren en omwonenden maakt het draagvlak groter.

Gezien dit een belangrijk landbouwgebied is, was het voor de landbouwers belangrijk de rechtszekerheid te behouden voor de exploitatie van de gronden. Voor natuur is het belangrijk om tot een vernatting te komen. Door het organiseren van overleg tussen de sectoren kwam met tot een gemeenschappelijk standpunt dat snel in praktijk kon omgezet worden.

Het zoeken van gebiedsgerichte oplossingen op maat blijkt een van de belangrijke succesfactoren te zijn.

Deze aanpak kan in de nabije toekomst ook uitgerold worden naar andere gebieden. Nu gebeurt deze vorm van waterbeheer nog op een kleinschalig niveau en is het enkel beperkt tot de Dommelvallei.