• Instelling en opleiding: UCLL Heverlee – lerarenopleiding secundair onderwijs & postgraduaat ‘International Educating Class’
• Opleidingsonderdeel: aardrijkskunde en UNESCO-postgraduaat
• Lectoren: Arjan Van der Star (lector aardrijkskunde) & Mieke van Ingelghem (pedagoog)

• Focus: transformatief leren, internationalisering, UNESCO-school, multiperspectiviteit, global citizenship education

UCLL Heverlee biedt een eenjarig postgraduaat(opent in nieuw venster) aan, dat sterk rekruteert uit internationale studenten. Vlaamse leraren (in opleiding) zitten er samen met medestudenten uit heel de wereld en volgen les in het Engels. Elke student komt uit een andere discipline en andere culturele context. Dit zorgt voor een enorme verscheidenheid aan meningen, perspectieven, ervaringen, geloofsovertuigingen enzovoort. Een fundamenteel uitgangspunt van dit postgraduaat is dus multiperspectiviteit.

Je kan uitgebreide info over het postgraduaat terugvinden op de website. Maar als je de lijst met vakken hieronder open klikt, is het echt niet moeilijk om je voor te stellen hoe hiermee alle principes van duurzaamheidseducatie en alle duurzaamheidscompetenties gerealiseerd worden.

Er zijn heel wat lectoren die zowel lesgeven in de reguliere lerarenopleiding, als in het internationale postgraduaat. Ze proberen waar mogelijk linken te leggen tussen beide programma’s, door bijv. studenten voor bepaalde lessen of projecten te laten samenwerken. Dit is verrijkend voor zowel de reguliere leraren in opleiding, als voor de internationale studenten die zich komen verdiepen in de principes van duurzaamheidseducatie.

In onderstaand filmpje getuigen een aantal studenten over de meerwaarde die het postgraduaat voor hen gehad heeft.

Arjan Van der Star geeft aardrijkskunde in de reguliere opleiding secundair onderwijs en ook een aantal vakken in het postgraduaat. Soms laat hij beide groepen studenten samenwerken aan opdrachten. Dit levert allerlei voordelen op. De Vlaamse studenten moeten wetenschappelijk kunnen denken, want aardrijkskunde is een synthesewetenschap. De internationale studenten komen vooral om inzicht te verwerven in duurzaamheid. Zij moeten daarbij echter ook wetenschappelijk en onderzoeksmatig te werk leren gaan, de waarde van bronnen leren inschatten, begrijpen dat een duurzaamheidsbeleid moet gebaseerd zijn op wetenschappelijke data enzovoort. De aardrijkskundestudenten kunnen hen op dat vlak onder hun hoede nemen. De internationale groep is echter veel meer divers dan de groep met reguliere Vlaamse studenten, en voegt dus nieuwe perspectieven en ideeën toe aan de lokale invalshoek van de aardrijkskundestudenten. Op die manier verrijken beide groepen elkaars leercontext.

Arjan selecteert voor zijn opdrachten thema’s die voor alle studenten interessant zijn. Een voorbeeld is het klimaat, dat kan benaderd worden vanuit ecologische steden wereldwijd, of vanuit de waterproblematiek in verschillende landen. De internationale studenten werken in groepjes die zijn samengesteld uit verschillende landen. Zij moeten de stand van zaken rond de SDG’s voor hun eigen land onderzoeken, gelinkt aan het gekozen thema. Ook de studenten aardrijkskunde werken rond dezelfde thema’s en bestuderen de situatie in Vlaanderen en België.

Wanneer het door omstandigheden niet lukt om beide groepen doorheen het semester te laten samenwerken, zorgt Arjan voor een ontmoetingsmoment: ‘meet and teach’. Dan stellen de groepjes hun projecten en onderzoek aan elkaar voor. Daaruit komen soms heel mooie resultaten voort. Eind 2021 trok bijv. een zware orkaan over de Filipijnen en er zat toen een Filipijnse studente in het postgraduaat, van wie de familie door de orkaan getroffen was. De studenten aardrijkskunde en de uitwisselingsstudenten hebben toen samen een project opgezet en geld ingezameld voor het dorp van deze studente. Het zijn dit soort projecten waarvan studenten het meeste leren, en die ze ook het beste onthouden.

In UNESCO-scholen is het vieren van successen en gebeurtenissen heel belangrijk. Een feest is immers een moment waarop mensen samenkomen, elkaar dingen kunnen tonen, met elkaar in gesprek gaan. Het vieren gebeurt altijd met een duidelijk doel voor ogen. Meestal proberen ze een duurzaamheids- of wereldproblematiek in de kijker te zetten en hier aandacht voor te vragen.

Zo brengt de lerarenopleiding bijv. jaarlijks op de ‘World day of happiness’ leerlingen van alle Vlaamse UNESCO-scholen bij elkaar. De studenten organiseren dit event en dragen elk vanuit hun vakgebied bij. Zo hebben PO-studenten in 2021 schetsen gemaakt van de verhalen die verteld werden door de leerlingen van de scholen. Op basis daarvan heeft een Leuvens kunstenaar een gigantische muurschildering gemaakt. Alle emoties van het voorbije coronajaar werden daarin samengebracht. Een dergelijk product van een viermoment kan dan weer aanleiding geven tot gesprek, bijv. om emoties of verschillende perspectieven op een gebeurtenis als de coronacrisis bespreekbaar te maken.

Een belangrijk aspect van zelfinzicht en groei is jezelf kunnen evalueren. In haar cursus ‘Kritisch denken’ laat Mieke de studenten daarom hun eigen evaluatiecriteria formuleren. Ze vertrekken daarbij van vragen als ‘Waaraan kan de lector zien dat ik als student mijn doel bereikt heb?’ of ‘Hoe kan ik zichtbaar maken dat ik aan mijn persoonlijke leerdoelen gewerkt heb?’. De studenten maken op basis daarvan hun eigen evaluatierubric.

Arjan benadrukt dat het bij transformatief leren niet alleen gaat over een leerproces voor de studenten. Ook de lectoren evolueren door te luisteren naar hun studenten, te observeren hoe zij tot projectideeën komen of acties opzetten. Door als lector een stuk van de verantwoordelijkheid voor het leerproces over te dragen aan de studenten, kan je andere rollen opnemen en daarin groeien. De feedback van de studenten daagt hen bovendien uit om elk jaar hun cursus te verbeteren.

Bij duurzaamheidseducatie gaat het altijd over het co-creëren van iets nieuws. Daarom is het belangrijk om opdrachten niet van tevoren volledig ‘dicht te timmeren’. Je moet ruimte laten voor interpretatie en improvisatie. Het is logisch dat je als lector een aantal leerdoelen en leerresultaten voorop stelt, maar je moet beseffen dat je dit doet vanuit je eigen referentiekader. Dat is echter niet het referentiekader dat binnen 20 jaar van toepassing zal zijn. Het is dus voor iedereen – zowel lectoren als studenten – heel leerrijk, maar tegelijk ook heel spannend, wanneer een projectopdracht ruimte laat om te balanceren tussen vooraf bepaalde doelstellingen en nieuwe doelen die in de loop van het proces ontstaan.