Thomas More - Duurzame landbouw
Emmy Ruppol is vaklector aardrijkskunde bij Thomas More Mechelen. Ze laat haar studenten onderzoeksmatig en op basis van actuele cijfers kennismaken met het thema landbouw. Een veldbezoek aan een CSA-boerderij (Community Service Learning) is de kers op de taart.
Basisinfo
- Instelling en opleiding: Thomas More Mechelen – lerarenopleiding secundair onderwijs
- Opleidingsonderdeel: aardrijkskunde
- Lectoren: Emmy Ruppol
Focus: werkveldbezoek, serious game, onderzoekscompetenties, hoekenwerk
Situering
Emmy geeft aardrijkskunde aan de lerarenopleiding van Thomas More Mechelen. Bij de start van het tweede semester van jaar 2 krijgen de studenten een inleiding over duurzaamheid en hoe het concept is geëvolueerd doorheen de tijd. Het 3P- en 5P-model, de donuteconomie en de Sustainable Development Goals worden aangereikt als belangrijkste theoretische kaders. Emmy laat deze inleiding op duurzaamheid meestal geven door een stagestudent uit de lerarenopleiding van KU Leuven.
Emmy koppelt de theorie rond duurzaamheid vervolgens aan de thema’s toerisme, klimaat en landbouw. In het derde jaar bestuderen studenten uiteenlopende geopolitieke uitdagingen en ook dan moeten ze het donutmodel en de SDG’s gebruiken om na te denken over duurzame oplossingen.
In dit praktijkvoorbeeld gaan we dieper in op de manier waarop duurzaamheid gelinkt wordt aan het thema landbouw. Emmy gebruikt daarvoor een verscheidenheid aan werkvormen: van hoekenwerk over een serious game tot een werkveldbezoek aan twee landbouwbedrijven. Deze aanpak is tijdsintensief, maar wordt door haar studenten als zeer verrijkend ervaren. Vooral de werkveldbezoeken zijn ideaal om het thema heel concreet te maken. Er gaat niets boven een authentieke getuigenis van mensen die met beide voeten in de praktijk staan. Door het contrast tussen beide vormen van landbouw, worden de uitdagingen van zowel de traditionele als de duurzame aanpak heel aanschouwelijk. Ook voor beide landbouwers is het bezoek van de studenten een mooie kans om – elk op hun manier – te tonen hoe ze proberen om van hun bedrijf een succes te maken.
Actuele cijfers en bronnen analyseren
Emmy vindt het belangrijk dat studenten kunnen werken met actueel bronnenmateriaal. Ze geeft hen daarom een overzicht van actuele cijfers over landbouw in de wereld, Europa en België. Daarbij horen ook gegevens over biologische landbouw. De studenten bestuderen hoe België zich op dat vlak verhoudt tot andere Europese landen, maar ook welke regionale verschillen er binnen België zijn. Zo leren ze dat België achterstaat qua biologische landbouw op andere Europese landen zoals Spanje, en dat Wallonië betere cijfers kan voorleggen dan Vlaanderen. Studenten gebruiken deze cijfers om contextfactoren te identificeren die van invloed zijn op de landbouw.
Download
Bronnenoverzicht landbouw(PDF bestand opent in nieuw venster) Emmy bezorgt de studenten een overzicht van goede bronnen per thema (bevolking, verstedelijking, milieu, klimaat en dus ook landbouw). Ze kunnen dit materiaal zelf ook gebruiken om hun stagelessen voor te bereiden. |
Tekst ‘Rundvlees de steenkool in ons dieet’(PDF bestand opent in nieuw venster) De impact van de traditionele veeteelt op het milieu en klimaat ontdekken studenten aan de hand van deze wetenschappelijke tekst van Prof. Gerard Govers (KU Leuven). |
Opdracht systeemdenken(PDF bestand opent in nieuw venster) Op basis van deze opdracht brengen ze het systeem ‘landbouw’ met al zijn elementen en stakeholders in kaart door middel van systeemdenken. |
Fiche ‘Hoe werkt systeemdenken’?(PDF bestand opent in nieuw venster) De studenten krijgen houvast via deze infofiche over systeemdenken. |
Hoekenwerk over voedsel
De studenten krijgen inzicht in de productie en het transport van verschillende gewassen via een hoekenwerk over voedsel. Hieraan koppelt Emmy de verschillende landbouwlandschappen en -systemen (zoals traditioneel, commercieel, gemengd, ranching, nomadisme …), alsook het verschil tussen intensieve en extensieve landbouw. Vervolgens leren studenten over uiteenlopende landbouwtechnieken, waarbij veel aandacht gaat naar technieken die waterverspilling tegengaan (zoals druppelirrigatie, halve manen, stripcropping, contour stripping, zaï enzovoort). Zo legt Emmy de link met duurzame landbouw.
Werkveldbezoek vs. serious game
Het onderscheid tussen traditionele en duurzame landbouw wordt heel concreet tijdens een bezoek aan een zeer modern melkveebedrijf en een CSA-boerderij (Grondsmaak in Duffel). Daar krijgen studenten een eerlijke kijk op zowel de voordelen als beperkingen van duurzame landbouw en wordt ingegaan op zaken als ecologische landbouw, streek- en seizoensgebonden gewassen, korte keten enzovoort. Daarnaast spelen studenten in afstandsonderwijs het serious game Farmony(opent in nieuw venster). Zo ontdekken ze al doende dat duurzaamheid de sleutel tot succes is van toekomstbestendige landbouw.
Zelfontdekkend leren
De hele aanpak van Emmy is gericht op zelfontdekkend leren. Studenten moeten tijdens de lessen veel naar voor komen om les te geven aan elkaar. Werkvormen als het hoekenwerk en het serious game stimuleren hen om kritisch na te denken over het thema. De bronnen op het online leerplatform geven hen de ruimte om zich verder in het thema te verdiepen. Emmy merkt dat studenten dit ook effectief doen, zeker wanneer ze na de werkveldbezoeken nog met een aantal vragen blijven zitten. Ze moeten de interviews van de landbouwers ook volledig zelf voorbereiden en moeten dus zorgen dat ze daarvoor al ingelezen zijn in het thema. Emmy wil de studenten alle tools aanreiken zodat ze zichzelf een mening kunnen vormen over hoe de landbouw van de toekomst er het best kan uitzien, zonder hen haar mening op te dringen.
Koppeling met de duurzaamheidscompetenties
De zelfontdekkende aanpak van Emmy laat toe om aan verschillende duurzaamheidscompetenties te werken.