• Instelling en opleiding: Odisee Aalst – lerarenopleiding kleuteronderwijs
• Opleidingsonderdeel: wereldoriëntatie, gelinkt aan natuureducatief centrum ‘Het lab van Floralie’
• Lectoren: Roos Steeman & Thijs Eeckhout

• Focus: leerlijn, outdoor education, SDG’s, systeemdenken, projectonderwijs, buitenlesweek

Het natuureducatief centrum geeft Roos en Thijs de mogelijkheid om ‘outdoor education’ in de praktijk te brengen met hun studenten. Jaarlijks verwelkomen ze meer dan 2000 kinderen van basisscholen uit Aalst en omgeving voor een educatieve natuurtocht. De kinderen leren meer over natuur en milieu en verwerven spelenderwijs tools om op hun maat zorg te dragen voor de omgeving, duurzame keuzes te maken en acties te ondernemen die het milieu ten goede komen. De studenten uit de lerarenopleiding kunnen aan de werking van het natuureducatief centrum deelnemen, en ervaren zo op hun beurt de kracht van outdoor education.

Roos en Thijs proberen ook andere collega’s aan te sporen om meer aan outdoor learning te doen. De opleiding is daarom gestart met een buitenlesweek, waarin o.a. de lessen muzische vorming, wiskunde en de voorbereidingen op de stage buiten doorgingen. Ze hopen dit op termijn verder uit te breiden en ook de buiteninfrastructuur van de campus steeds beter af te stemmen op ‘outdoor education’.

De opleiding kleuteronderwijs heeft een ‘duurzaamheidskaart’ uitgewerkt, waarin alle activiteiten rond duurzaamheid logisch verweven zijn. Studenten maken kennis met duurzame ontwikkeling en Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) in het eerste jaar van de opleiding in het vak wereldoriëntatie. Ze leren over de pijlers van duurzame ontwikkeling, de EDO-principes en de SDG’s. Nadien moeten ze in hun stageschool het eetmoment observeren door een duurzaamheidsbril. Ze doen dit aan de hand van de opdracht ‘tussendoortjes’.

Download

In het tweede jaar starten de lessen wereldoriëntatie met een aantal exploratietochten in de natuur. Na het maken van eigen observaties worden een aantal gewervelde en ongewervelde dieren uit de leefomgeving van de kleuter besproken. Daarbij gaat veel aandacht naar de onderlinge relaties in de natuur. De inhouden worden verwerkt m.b.v. methodieken voor systeemdenken. Nadien spelen studenten het SDG’s bordspel.(opent in nieuw venster) Dit is een leuke manier om hen te informeren over de doelstellingen en hen te motiveren om actief de SDG’s na te streven. Het doel is de studenten bewust te maken van hun rol als verantwoordelijke wereldburger voor de toekomst van onze planeet.

De opleiding besteedt ook uitgebreid aandacht aan sociale duurzaamheid. In een workshop systeemdenken i.s.m. Djapo wordt gewerkt aan de thema’s gender, gelijkheid, armoede en rechtvaardigheid.

In semester twee van het tweede jaar wordt de link gelegd tussen duurzaamheidseducatie en 21^ste eeuwse competenties binnen het opleidingsonderdeel STEM. De STEM-didactiek vertrekt vanuit de principes van onderzoekend en ontwerpend leren en in de STEM-projecten wordt een koppeling gemaakt met een aantal duurzaamheidsvraagstukken (bv. rond energie en water). Creatief denken, actie ondernemen, doe- en denkvragen stellen, kritisch reflecteren en bijsturen zijn competenties die hierbij aangesproken worden.

In jaar 3 wordt dieper ingegaan op duurzame ontwikkeling en EDO in het opleidingsonderdeel ‘verdieping vakdidactiek’. Er wordt nagedacht over de volgende vragen:

• Hoe kan je als burger duurzaam leven?
• Hoe kan je als leerkracht duurzaam handelen (voorbeeldfunctie van een leerkracht)?
• Hoe kan EDO een plaats krijgen in het kleuteronderwijs?

Het vak begint met een wandeling door de stad, waar verschillende duurzaamheidsthema’s aan bod komen op verschillende stopplaatsen (voeding op een plek met meerdere restaurants, consumptiegedrag in de winkelstraat, natuur op een groen plekje, verkeer op een druk kruispunt enzovoort). De les erna wordt één thema uitgediept. Dit varieert jaarlijks. De methodiek die ze hierbij gebruiken is ‘peeling the fruit’. Het belang van nieuwe kennis blijkt uit de ‘peeling the fruit’ oefening. Daarnaast focussen andere oefeningen op systeemdenken, het ontdekken van waarden en emoties en het formuleren van haalbare acties.

Bij de duurzame voorbeeldfunctie van een leraar hoort een opdracht waarbij de studenten een kleuterklas bekijken vanuit de duurzaamheidpijlers. Wat gebeurt er al? Waar liggen nog kansen? Vervolgens kiezen ze één aspect waarbij ze grondig onderzoeken waar de leerkracht nog duurzamer te werk zou kunnen gaan. Bijvoorbeeld bij de inrichting van een hoek, of bij het uitwerken van verjaardagsrituelen.

Om de vraag te beantwoorden hoe EDO een plaats kan krijgen in de kleuterklas, gaan studenten eerst op zoek naar beschikbare materialen in de bib en online. Er wordt ook samengewerkt met educatieve organisaties zoals Djapo en MOS voor een concrete toepassing van werkvormen als filosoferen en systeemdenken en voor de koppeling met de SDG’s.

In hun laatste stage werken de studenten minimaal één thema uit met de projectontwerper van Djapo. Via een vijfstappenplan komen ze zo tot het onderzoeken van een duurzaamheidsonderwerp met de kleuters, met het oog op mogelijke acties.

Download