Een akker aan de Kapellestraat in Geraardsbergen helt af naar het achterliggende bos, het Raspaillebos. Daardoor stroomden regelmatig grote hoeveelheden modder (vruchtbare grond) tot ver het bos in. De eigenaar van het bos – het Agentschap Natuur en Bos – riep de hulp in van het erosie-steunpunt. Doel van het project was dus om de afstroom van modder (vruchtbare grond) van akkervelden op te vangen en zo de achterliggende infrastructuur/natuur te beschermen.

Op de hoek van de akker, waar de modder het bos in stroomde, werd een erosiewerende dam aangelegd van natuurlijke materialen. Zo’n dam kan gemaakt worden van houthaksel, kokosbalen of wilgentenen. Voor de dam in de Kapellestraat werd gekozen voor kokosbalen. De landbouwer van de betreffende akker verleende goedkeuring om de dam op zijn perceel te plaatsen. Met deze dam kan hij een deel van de weggespoelde vruchtbare aarde recupereren.

Hoe werkt het? De kokosbalen in de dam dienen als filter. Het water stroomt er door en de rest van de modder blijft als sediment liggen tegen de dam. Het sediment wordt regelmatig geruimd en terug opgevoerd op de akker.

Resultaten: Onmiddellijk na plaatsing eind 2014 hing er al modder tegen de dam. Er komt veel minder modder in het bos terecht. In het voorjaar van 2015 was de dam grotendeels gevuld en voerde de landbouwer de aarde terug op zijn akker. Dit doet hij enkele keren per jaar, elke keer als zijn land bewerkt wordt. Er blijft altijd ook een rest zand in de balen zelf hangen. Als de kokosbalen volledig verzadigd zijn, blijft ook het water staan op de akker bij de dam. Dan moeten de balen vervangen worden. Dat was halverwege 2016 voor het eerst het geval.

De kosten van het project werden gedragen door de provincie Oost-Vlaanderen en de gemeente Geraardsbergen, met steun van de Vlaamse Overheid:

• De aanleg (786 € aan manuren) en de aankoop van materiaal (2.009 € aan palen en kokosbalen) werd betaald door de provincie. De aanleg gebeurde in het kader van de sociale economie: voor het inbrengen van een offerte werden enkel dienstverleners aangeschreven die actief zijn in de sociale economie.
• De gemeente vergoedde de uren van de erosie-coördinator van het erosie-steunpunt. Specifiek voor de begeleiding van de aanleg van deze dam (contacten met landbouwer, opdrachtfiche, inplannen, begeleiding bij de aanleg) gaat het om een achttal uren. Deze kosten worden gedragen door de gemeente. Het ‘voortraject’ (besprekingen met landbouwers, identificeren van probleem, contacten met bosbeheerder, uitwerken oplossing) wordt aangerekend aan de gemeente als erosiecoördinator. Deze kosten worden 100 % terugbetaald vanuit subsidies van de Vlaamse Overheid (ALBON), in het kader van het gemeentelijke erosiebestrijdingsplan.

Uiteraard heeft het project ook baten. Deze zijn echter niet te monetariseren, daar het in dit specifieke geval gaat om het beschermen van een kwetsbaar bronbosgebied. In andere gevallen kunnen de baten eventueel wel in euro’s omgezet worden. De aanleg van een dam dient dan ter bescherming van woningen of ter voorkoming van gevaarlijke toestanden door modder op de weg. Hier kan eventueel vergeleken worden met kosten van modder in woningen (verzekeringen) of reinigen van wegenis door brandweer of technische diensten.

Voor dit perceel was er een direct akkoord tussen de provincie en de landbouwer. Voor een hoger gelegen perceel is er een beleidsovereenkomst tussen de provincie en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). Dit hoger gelegen perceel heeft niet direct te maken met de kokosdam van dit project, maar heeft wel onrechtstreeks een impact op de totale oplossing voor de omgeving.

• Aanpak afstroom sediment na hevige neerslag.
• Groene akkerranden tegen bodemerosie)

Met een kleinschalige ingreep wordt veel resultaat geboekt. De bereikbaarheid is wel een aandachtspunt. De dam ligt immers aan het einde van de akker. Je moet dus door de akker met de nodige machines. Dat is enkel mogelijk in periodes dat er geen gewassen op de akker staan. Er is echter wel regelmatig onderhoud en vervanging nodig, omdat het filterend materiaal (in dit geval de kokosbalen) verzanden en zijn snel verzadigd.