In het vak ‘Projectonderwijs’ onderzoekt Leen Alaerts samen met haar studenten hoe je vanuit ‘big questions’ transformatieve projecten rond maatschappelijke en duurzame thema’s ontwerpt en realiseert.
Basisinfo
- Instelling en opleiding: UCLL Heverlee – lerarenopleiding lager onderwijs
- Opleidingsonderdeel: projectonderwijs
- Lectoren: Leen Alaerts
Focus: projectmatig werken, onderzoekscompetenties, big questions, transformatief onderwijs
Situering
De vakken van Leen behoren tot de leerlijn ‘Wereldburger en Projectonderwijs’. In het opleidingsonderdeel Projectonderwijs leert ze haar studenten hoe ze een relevant en motiverend project rond een duurzaamheidsuitdaging kunnen opzetten voor hun leerlingen. Ze gebruiken daarvoor de methodiek van ‘Big questions’, die ze op basis van zes ontwerpprincipes uitwerken tot leerlinggerichte projecten.
De studenten ervaren dat projectonderwijs een krachtige methodiek is om te werken aan transversale competenties (lichamelijke en geestelijke gezondheid, digitale competenties en mediawijsheid, sociaal-relationele competenties, burgerschap, duurzaamheid, leercompetenties, zelfbewustzijn, ondernemingszin en cultureel bewustzijn).
Doordat ze een big question als uitgangspunt nemen, verhogen ze de authenticiteit van hun project, en daarmee ook de kans dat leerlingen het interessant en motiverend vinden. Vanuit een onderzoekende houding maken studenten samen keuzes wat betreft de projectdoelstellingen, inhouden, leermaterialen en werkvormen. Zo komen ze stapsgewijs tot een didactisch verantwoord en maatschappelijk relevant project. Leen neemt vooral een coachende rol op en begeleidt haar studenten volgens een vast stappenplan.
Leen en haar studenten aan het woord
Hieronder kan je zien hoe Leen en haar studenten aan de slag gaan met ‘big questions’.
Big questions?
Leen baseert zich voor het afbakenen van ‘big questions’ op de definitie die David Perkins gebruikt in zijn boek Future Wise. Hij stelt daarin dat grote vragen …
- relevant zijn voor het dagelijkse leven,
- over verschillende componenten van een thema gaan,
- op meerdere manieren kunnen beantwoord worden, en
- aanzetten tot levenslang leren.
Big questions vormen met andere woorden een ideaal vertrekpunt voor een onderzoek naar duurzaamheidskwesties of wicked problems. Ze leiden een zoektocht in, zetten aan tot nieuwgierigheid en stimuleren een onderzoekende grondhouding.
Voorbeelden van big questions zijn levensvragen als “Waar komen we vandaan?” of “Hoe is het heelal ontstaan?”, maar ook concretere vragen zoals “Wanneer is een samenleving democratisch?”, “Hoe gaan we om met armoede en ongelijkheid?”, “Welke factoren leiden tot vrede en oorlog?”, “Wat kunnen we doen om conflicten te vermijden?”, “Hoe beïnvloedt de klimaatverandering het leven op aarde?”, “Hoe moeten mensen omgaan met de klimaatopwarming?” of “In hoeverre worden mensen bepaald door hun genen?”. Big questions kunnen dus heel divers zijn, maar zijn wel steeds voldoende generiek om aanleiding te geven tot een breed onderzoek vanuit verschillende invalshoeken en perspectieven.
Het idee om de module Projectonderwijs – en bij uitbreiding de leerlijn Wereldburgerschap – op te hangen aan big questions, ontstond tijdens een innovatielab dat werd opgezet door Kruit, UCLL en Katholiek Onderwijs Vlaanderen (2019-2020).
Download
Document ‘Big Questions’(PDF bestand opent in nieuw venster) In deze tekst vind je uitgebreid uitleg over big questions en big understandings, een stappenplan om met studenten rond big questions aan de slag te gaan, handvatten om de verschillende stappen vorm te geven en ten slotte een concreet voorbeeld van een projectverloop. De tekst is een ideaal vertrekpunt voor wie zelf ook een of meerdere opleidingsonderdelen wil uitbouwen volgens de methodiek van big questions. |
Ontwerpprincipes voor een project gebaseerd op een big question
Leen geeft haar studenten zes principes om hun projecten rond big questions vorm te geven.
- Stap 1
Dat kan een artistieke of authentieke ervaring zijn, zoals een getuigenis, kunstwerk, cartoon of iets anders dat vragen oproept. Op die manier wek je de nieuwsgierigheid en verhoog je de motivatie van je leerlingen.
- Stap 2
Voorzie een moment waarop leerlingen zich gaan informeren over het thema. Maak hiervan geen deductief moment (niet geïnformeerd worden door de leraar) maar zorg voor een inductieve, explorerende, ervaringsgerichte aanpak. Spelvormen zijn hiervoor zeer geschikt.
- Stap 3
Die kan allerlei vormen aannemen: een filmpje, poster, collage of toneelstuk maken, een concrete actie tegen bijv. pesten opzetten enzovoort. Leerlingen moeten alleszins inspraak krijgen over de vorm en richting die hun project uitgaat.
- Stap 4
Leerlingen moeten zoveel mogelijk hun leerproces in eigen handen nemen. Dat doe je door keuzes in te bouwen en hen op een vrije manier met de materie aan de slag te laten gaan. Waar mogelijk laat je de leerlingen zelf thema’s en werkvormen kiezen.
- Stap 5
De big question moet doorheen het hele project centraal blijven staan. Dit doe je door er herhaaldelijk naar terug te verwijzen. Laat leerlingen op die momenten ook reflecteren over wat ze geleerd hebben. Wat nemen ze mee? Hoe kunnen ze hetgeen ze in het project ervaren vertalen naar hun dagelijks leven? Een groot risico is dat het geleerde blijft hangen in de klascontext en dat er geen transfer gebeurt naar andere vakken of situaties. Zelfreflectie helpt om die transfer te realiseren.
- Stap 6
Laat leerlingen samenwerken, maar laat hen ook verbinding leggen tussen topics, disciplines en verschillende thema’s. Hierbij worden werkvormen van systeemdenken, brainstormen en connecteren erg gestimuleerd.
Koppeling met de duurzaamheidscompetenties
Projectmatig werken doet sowieso al beroep op heel wat competenties. Door expliciet te vertrekken vanuit big questions wordt nog sterker de link met duurzaamheid gelegd.