• Kies steeds voor enkelvoudige cultivars of botanische soorten. Zij bezitten nog duidelijk een stamper en meeldraden wat bij dubbelbloemige soorten niet altijd het geval is.
• De meeste bijen en hommels zijn opportunisten en profiteren van zowel inheemse, uitheemse als cultuurvariëteiten. Denk dus 2 keer na voor grote uitheemse parkbomen gekapt worden.
• Goede bijenstruiken zijn dikwijls besdragend
• Gebruik de bijenplantengids van de UGent

Wat zijn goede bijenplanten?

Bijenplantengids

Controleer voor elk nieuw beplantingsplan of de gebruikte planten interessant zijn voor bijen. Heel wat websites bieden informatie over goede drachtplanten. De bijenplantengids uitgeven i.s.m. U-Gent is hierbij een handig instrument. In deze brochure krijgen alle planten een score voor nectar en stuifmeel van 0 tot 5. Het hoeft niet steeds de hoogste score te zijn. Vooral de verscheidenheid aan stuifmeel is belangrijk!

Met bloemenmengsels alleen redden we de bijen niet

Reeds verschillende jaren worden bloemenmengsels verdeeld en ingezaaid. Het levert een kleurrijke kruidlaag op met een voedselaanbod voor verschillende weken. Maar een duurzaam stuifmeelaanbod voor bijen en hommels is echter driedimensioneel: bomen, struiken én kruiden. Deze gelaagdheid zorgt voor een gevarieerd voedselaanbod voor verschillende jaren en generaties, ook als de bloemenmengsels niet meer trendy zijn.

De juiste keuze van bomen en struiken is natuurlijk ook belangrijk.

Experimenteer met klaver

De voorbije 60 jaar zijn we een enorm areaal aan klaver zijn kwijtgespeeld. Landbouwevoluties en te voedselrijke gronden zorgden ervoor dat er minder klaver in onze ecosystemen voorkomen.

Experimenteer met klaversoorten! Zeker bij herstel van zachte bermen na het plaatsen van nutsleidingen kunnen klaversoorten ingezaaid worden in plaats van grasmengsels. Maar ook boomspiegels, onder haagplanten of stroken in parken zijn het proberen waard.

Wilgen in het landschap

Wilgen zijn heel belangrijke stuifmeelbomen voor bijen. Ze leveren hoogwaardig stuifmeel in de vroege lente. Stuifmeel is de eiwitbron, de bouwstof voor de larven het broednest van onder andere hommels en bijen. Proeven hebben aangetoond dat honingbijen opgekweekt met voedzaam wilgenstuifmeel ongeveer 14 dagen langer leven. Gebruik verschillende wilgensoorten zodat ze op verschillende tijdstippen bloeien. Na een regenweek zijn zo niet alle katjes uitgeregend en verloren. De boswilg (Salix caprea) is alvast een aanrader.

Geef bramen terug een plaats

Bramen zijn van oudsher verbonden met onze streken. Door de opkomst van de klepelmaaier is het gemakkelijk om ze te bedwingen en is hun aanwezigheid aanzienlijk geslonken in het landschap. Als nestplaatsen voor hommels en solitaire bijen en met veel stuifmeel en nectarverdienen zeker hun plaats terug in het landschap.

Wat zijn geen goede bijenplanten?

Lonicera leibomen, siergrassen en bamboe

Lonicera is het symbool bij uitstek van de decorbeplanting. Dit is geen slechte bijenplant maar het bloeit amper omdat het steeds gemodelleerd en veelvuldig gesnoeid wordt. Lonicera lijkt een oplossing voor veel situaties, maar onze cultuurplanten mogen gerust gevarieerder zijn.

Zoek daarom bewust naar alternatieven die trager groeien en die mogen bloeien voor bijen. Enkele tips: Cotoneaster, Symphoricarpos of Hedera helix ‘Arborescens’.

Leibomen komen door hun jaarlijkse vormsnoei niet tot bloei en zijn minder interessant voor bijen. Siergrassen en bamboe zijn dan weer planten waar bijen niets aan hebben.

Hakhoutbeheer: gefaseerd knotten of kappen

Het kappen van alle bomen in éénzelfde gebied is slecht voor bijen. Heel wat wilde bijenpopulaties in dat gebied ontwikkelden zich net door de aanwezigheid van stuifmeel. Een rij wilgen bijvoorbeeld kan wel tientallen kilogram stuifmeel leveren aan de natuur.In het jaar van de kaalslag hebben de ontwakende diertjes een enorm voedseltekort, met alle gevolgen van dien. Het duurt jaren voor deze populaties hersteld zijn. Gefaseerd knotten of kappen is dus veel beter.

Snoeien na het bloeien!

Planten zijn pas interessant voor bijen als ze bloeien. We snoeien goede bijenplanten echter vaak te enthousiast en te vroeg. Denk maar aan Ligustrum en Prunus laurocerasus die heel wat insecten voorzien van voedsel. Ook buxus is een goede bijenplant, maar komt door de vormsnoei nauwelijks of niet tot bloei. Onze cultuur van strakke hagen zorgt ervoor dat we ze nauwelijks zien bloeien. Waarom niet snoeien na de bloei of eens een jaartje overslaan waar het kan?

Bermen maaien met gezond verstand

Een berm mag volgens het bermbesluit pas gemaaid worden vanaf 15 juni. Het hoeft echter niet perse op 16 juni. Dikwijls is de druk van de aannemer erg groot om eraan te beginnen. Maar zeker wanneer het voorjaar laat op gang is gekomen, is er nog heel veel bloei in deze periode. Te vroeg maaien geeft telkens aanleiding tot een verlies van heel wat soorten. Een terreinbezoek ter plaatse kan heel wat vertellen over de toestand van dit stukje wilde natuur en eventueel inspireren om het beheer aan te passen.

Gefaseerd maaien

Bij het maaien van grasperken, speelpleinen en ligweides is de tendens dikwijls: ‘hoe korter, hoe liever’. Maar we kunnen er ook voor kiezen om niet altijd alles te maaien. Stroken langs de oever van een rivier of vijver mogen eens doorgroeien. Zelfs stroken gras op speelpleinen laten doorschieten levert heel wat bloemen op. Minder maaien zorgt voor meer variatie in flora en fauna. Ook solitaire bijen krijgen daardoor meer nestgelegenheid en voedsel. Deze manier van werken vraagt wel begrip van de bevolking. Goed informeren is hier dus de boodschap.

Kleine landschapselementen

Door ruilverkaveling (tot eind jaren ‘80) en gebrek aan efficiëntie zijn we in Vlaanderen heel wat niet-georganiseerde natuur verloren. Verschillende overheden namen al initiatieven om kleine landschapselementen aan te moedigen. Deze honken in het landschap zijn belangrijk voor de populaties bijen, zowel wat voedsel- als nestgelegenheid betreft. Zorg voor blijvende aanmoediging doorplantmateriaal of subsidiëring te voorzien.

Tijdelijke natuur

Door verkeerde communicatie rond distels op onbebouwde percelen halen vele particuliere bezitters systematisch de rugsproeier boven. Deze perceeltjes zijn echter interessant voor hommelkolonies die er zich graag in vestigen.

Maak afspraken met verkavelaars om nog niet aangesneden percelen met bloemenmengsels in te zaaien. Ze leveren fraaie beelden op in je gemeente. Ze komen zeker ten goede aan de omgeving en de koopwaarde van de bouwprojecten.

Bijenplanten voorzien in beplantingsplan

Check bij de aanleg van elk park, sport- of speelterrein, parkeerzone of industrielaan of er voldoende bijenvriendelijke planten voorzien zijn. Er bestaan boeken en tabellen over goede drachtplanten voor bijen. Meestal wordt de nectar-en pollenwaarde uitgedrukt van 0 tot 5. Het hoeft zeker niet 2 keer 5 te zijn, maar de aanwezigheid van zoveel mogelijk verschillende planten met een voedselaanbod helpt.

Paden met groenvoegen, stapelmuurtjes met losse voegen

Bij de aanleg van parken moeten we goed nadenken over het onderhoud van paden. Waarom geen groenvoegen gebruiken? Er kan gemakkelijk gemaaid worden over deze stapstenen. In de voegen zit immers heel wat leven. Voor grondnestelende bijen zijn ze enorm interessant.

Ook gestapelde muurtjes met gerecycleerde borduurstenen zijn goede nestplaatsen voor solitaire bijen. Breng gerust wat leem of grond aan bij het stapelen.

Sensibiliseer en informeer de inwoners

Hoe goed de bedoelingen van extensief groenbeheer, gefaseerd maaien of het aanplanten van een begraafplaats ook zijn, voor de burger is het ‘waarom?’ niet altijd even duidelijk. Goede achtergrondinformatie is dus erg belangrijk en noodzakelijk om een draagvlak te creëren en ergernissen te vermijden. Je kan informatie verspreiden via de website, infoborden, de gemeentekrant,…

Bijen zijn trouwens hip! Geef de burger daarom tips om de eigen tuin bijvriendelijker in te richten, pesticiden achterwege te laten.

Zorg voor vorming voor groenarbeiders

Het is belangrijk dat de mensen van de praktijk weten waarom bepaalde ingrepen op een specifieke wijze moeten gebeuren. Gerichte opleiding is een must. De laatste jaren worden in heel wat praktijkcentra cursussen ’bij-vriendelijk groenbeheer’ ingericht.

Geef als stad of gemeente het goede voorbeeld

Beelden en tendensen in openbaar groen krijgen dikwijls navolging in particuliere tuinen. Naast bloemenmengsels kan ook het opvallende gebruik van vaste planten of bolgewassen op ronde punten of langs invalswegen voor inspiratie zorgen. Het beplanten van perken met vaste planten en heesters is duurzamer dan het concept van het gebruik van viooltjes, surfinia’s en chrysanten en biedt extra troeven voor insecten.

Maak van begraafplaatsen een bijenjungle

De overgang naar pesticidevrije begraafplaatsen levert veel zorgen en extra werk op. Bodembedekkende vaste planten kunnen een oplossing bieden. Het aanplanten van bijvoorbeeld geraniumsoorten is een win-win voor bijen en milieu. Cassettes met sedum–mengsels kunnen vrijgekomen grafkelders verbloemen, zodat je heel wat bijen zal kunnen bewonderen.

Bijenvriendelijk geboortebos

Hou aanplantingen in geboortebossen divers. Het poten van enkel populieren levert voor jaren een monotoon bos op. Een goede plantenkeuze met aandacht voor bijen creëert een paradijs voor heel wat dieren. Zorg ook voor open plaatsen bij de inrichting. Spork (Rhamnus frangula) mag hier zeker niet ontbreken.

Lagen in de aanplant

Een duurzaam stuifmeelaanbod voor bijen en hommels is driedimensioneel: bomen, struiken én kruiden. Deze gelaagdheid zorgt voor een gevarieerd voedselaanbod voor verschillende jaren en generaties, ook als de bloemenmengsels niet meer trendy zijn.
De juiste keuze van bomen en struiken is natuurlijk belangrijk. Controleer bij elk nieuw beplantingsplan of de gebruikte planten interessant zijn voor bijen. Vooral de verscheidenheid aan stuifmeel is belangrijk!

Bijenraad

Stimuleer het overleg tussen natuurwerkgroepen en imkers. Zij zien soms andere mogelijkheden van aanplantingen en onderhoud die een meerwaarde kunnen opleveren. Organiseer met de milieuraad een bijenavond of een plantendag. Je zal versteld staan hoeveel mensen sympathiseren met de bij.

Bescherm eens een oude bijenboom

Gelukkig hebben we nog heel wat oude bomen die onze parken en pleinen tooien. Sommige zijn echte bloementuilen. Denk maar aan de oude paardenkastanjes. Ze leveren elk jaar een schat aan nectar en stuifmeel voor duizenden insecten. Misschien moeten we ze toch even opsporen en nomineren als ‘Bijenboom met Klasse’. Ook nieuwe aanplantingen kunnen bewust benoemd worden: ‘Deze bomen werden aangeplant in het Jaar van de Bij’.

Groendaken: ook voor bijen!

Groendaken hebben een isolerende functie, houden water vast en zorgen voor groene plekjes op schrale plaatsen. Heel wat sedumsoorten in deze matten hebben een heel mooie bloeiperiode, wat ook interessant is voor insecten. Deze mengsels kunnen onder meer gebruikt worden bij de aankleding van vrijgekomen graven op begraafplaatsen.

Voorjaarsbollen in grasstroken

De variatie aan stuifmeel is belangrijk voor de gezondheid van bijen. Vooral in het vroege voorjaar zijn krokussen en sneeuwklokjes een jaarlijks weerkerende troef. Wist je dat het in de kelk van een krokus 2 tot 4°C warmer is dan daarbuiten? De bij die reeds door de koude voorjaarslucht vloog, kan hier even opwarmen. Deze investeringen kunnen mits een goed maaibeleid jaren renderen voor bijen.