Aardappel blijft maaltijdbegeleider bij uitstek, maar thuisverbruik daalt
Het thuisverbruik van verse ongeschilde aardappelen staat al een paar jaar onder druk. Ook in 2016 noteren we een volumedaling met 4%. Door een hogere gemiddelde prijs steeg de besteding aan verse aardappelen wel met 20%. De andere maaltijdbegeleiders, verwerkte aardappelen of andere producten als rijst en pasta, noteren een status quo of een lichte stijging. Van alle maaltijdbegeleiders komt de aardappel nog wel steeds het vaakst op tafel in de Belgische keuken. Gekookte aardappelen zijn daarbij de meest gebruikte bereidingsvorm. Aardappelen worden voornamelijk in de supermarkt gekocht en in steeds kleinere verpakkingen. Dit blijkt uit gegevens die VLAM aankocht bij GfK Belgium, die de aankopen van 5.000 Belgische gezinnen voor thuisverbruik opvolgt, uit een online onderzoek dat iVox in opdracht van VLAM uitvoerde bij 600 Vlaamse maaltijdbereiders tussen 18 en 64 jaar en uit de Marktmaker, de online research community van VLAM in samenwerking met InSites Consulting.
Gemiddelde Belg kocht 23,7 kg verse aardappelen en besteedde hieraan 23,5 euro
90% van de Belgische gezinnen kopen verse aardappelen en ze doen dit gemiddeld 14 keer per jaar. Zowel het aantal kopers als het aantal keer per jaar dat ze verse aardappelen kochten, bleef de laatste jaren relatief stabiel, maar door een dalend aankoopvolume per keer daalt het volume per capita jaarlijks. In 2016 bedroeg die daling 4% zodat we uitkomen op een thuisverbruik van verse aardappelen van 23,7 kg per capita. Door een hogere gemiddelde prijs (van 0,80 euro per kg in 2015 naar 0,99 euro per kg in 2016) steeg de besteding per Belg in 2016 wel met 20% tot 23,5 euro per capita.
In Vlaanderen ligt het thuisverbruik van verse aardappelen met 25,0 kg per capita hoger dan in Wallonië (23,2 kg) en Brussel (17,7 kg). Ook qua leeftijd noteren we grote verschillen: 31,9 kg per capita bij 65-plussers tegenover 17,4 kg per capita bij 30-39 jarigen.
De troeven van de aardappel
De Vlaming vindt aardappelen lekker, voedzaam en veelzijdig. Bovendien horen ze onlosmakelijk samen met onze basiskeuken waardoor aardappelen koken en eten sterk in onze routine en gewoontes zit. Ze zijn ook niet duur, makkelijk te bereiden en puur/natuurlijk.
De daling in het thuisverbruik van aardappelen kan deels verklaard worden door een grotere drang naar variatie met andere maaltijdbegeleiders, die nog verder aangewakkerd wordt door het groeiende aanbod aan alternatieven en het contact met andere eetculturen. Verder wordt die daling gedreven door de misperceptie dat aardappelen minder hedendaags en verfijnd zouden zijn, dat de bereiding tijdsintensief zou zijn en dat ze een dikmaker zouden zijn. Door voor kleinere verpakkingen te kiezen, wordt er ook minder verspild.
We eten ze het vaakst gekookt
Gekookte aardappelen zijn de meest gegeten bereidingsvorm, gevolgd door frietjes, puree en gebakken aardappelen. Aardappelen in de oven en gestoomde aardappelen worden minder vaak gegeten, maar zitten de laatste jaren wel in de lift. Aardappelen bereiden in de wok doen we daarentegen bijna nooit en ook het bereiden van aardappelen in de microgolfoven ligt bij veel Vlamingen moeilijk. Men denkt niet aan deze bereidingswijze of men verwacht dat de aardappelen dan gaan uitdrogen en minder lekker zijn.
Evolutie naar kleinere verpakkingsgewichten
90% van de aangekochte aardappelen worden voorverpakt gekocht. De verpakkingen van 5 kg blijven het populairst, met een volumeaandeel van 48%, gevolgd door verpakkingen van 2,5 kg met 22%. De kleinere verpakkingen (<2,5 kg) winnen de laatste jaren terrein en kwamen in 2016 uit op een marktaandeel van 13%. De grotere verpakkingen (> 5 kg) verliezen hierdoor aandeel: van 26% volumeaandeel in 2008 tot 15% in 2016. Door deze evolutie daalt de gemiddelde aankoophoeveelheid per aankoop, wat zorgt voor een daling in het jaarlijks volume per capita. In 2008 bedroeg de gemiddelde aankoophoeveelheid 5,2 kg, in 2016 is dit nog 4,2 kg.
Grotere diversiteit in aangekochte variëteiten - herkomst vooral België
Het volumeaandeel van de grote 3 variëteiten (Bintje, Nicola en Charlotte) daalt jaarlijks ten voordele van diverse andere variëteiten. Bintje daalde van 34% aandeel in 2008 tot 22% in 2016, Nicola van 17% tot 13% en Charlotte van 11% tot 8%. De andere variëteiten stegen dus samen van 38% van het volume in 2008 tot 58% in 2016. Het gaat over heel veel verschillende variëteiten.
De variëteitenkennis van de consument is wel beperkt. Hij kan spontaan gemiddeld 1,5 variëteit opnoemen. Bintje is veruit de meest gekende, gevolgd door Nicola en Charlotte. De andere variëteiten volgen op grote afstand. De keuze van het kooktype (vastkokend, bloemig) is voor de consument belangrijker dan de keuze van de variëteit.
Tussen 2008 en 2011 steeg het volumeaandeel van Belgische aardappelen van 70% tot 78%. Sindsdien schommelt dit aandeel rond die 78%. Door de slechtere aardappeloogst daalde het aandeel in 2016 wel tijdelijk tot 76%. Het aandeel van Belgische aardappelen is uiteraard het hoogst bij de rechtstreekse aankoop. Maar ook bij de grotere supermarkten en bij de buurtsupermarkten ligt dit aandeel boven de 80%. Bij hard discount is het aandeel Belgische aardappelen het laagst (60%).
80% van de verse aardappelen worden gekocht in een supermarkt
De grotere supermarkten (DIS 1) blijven het belangrijkste aankoopkanaal voor verse aardappelen met een volumeaandeel van 41%. Hard discount (Aldi, Lidl) was de voorbije jaren de sterkste stijger, maar bleef in 2016 hangen op 28% volumeaandeel. Het aandeel van de groente- en fruitwinkels en de rechtstreekse aankoop op de hoeve blijft verder dalen.
Thuisverbruik van verwerkte aardappelen: vooral vers verwerkt stijgt verder
Na een stabilisatie in het thuisverbruik van verse verwerkte aardappelen tussen 2011 en 2013, noteren we sinds 2014 een verdere stijging. In 2016 gaat het om een stijging met 2,3% tot 1,8 kg per capita. 63% van de Belgische gezinnen kochten in 2016 verse verwerkte aardappelen en ze doen dit gemiddeld 6,8 keer per jaar. De grotere supermarkten en hard discount zijn de belangrijkste aankoopkanalen met een volumeaandeel van respectievelijk 41% en 30%. DIS 1 weet de laatste jaren in dit segment marktaandeel af te snoepen van hard discount.
Het thuisverbruik van verwerkte aardappelen in diepvries kende ook een stabilisatie tussen 2009 en 2013 (5,6 à 5,7 kg per capita), maar hier zagen we in 2014 een daling tot 5,2 kg per capita. Na een lichte daling in 2015, noteerden we in 2016 een lichte groei tot 5,3 kg per capita. De verwerkte aardappelen in diepvries kennen 77% kopende gezinnen, die ze gemiddeld 9,2 keer per jaar kopen. De grotere supermarken nemen 42% van het volume voor hun rekening, hard discount 41% en de buurtsupermarkten 12%.
En de alternatieven voor aardappelen?
De aardappel blijft nog steeds de maaltijdbegeleider bij uitstek. 41% van de Vlaamse gezinnen bereiden nog minstens 4 keer per week een maaltijd met verse aardappelen en maar liefst 75% doet dit minstens 2 keer per week. Bij de andere maaltijdbegeleiders (pasta, rijst, wraps, quinoa …) ligt deze frequentie een heel stuk lager.
Dat blijkt ook uit het thuisverbruik. Droge deegwaren vormen een stabiele markt met een thuisverbruik van 5,0 à 5,1 kg per capita. Ook het thuisverbruik van rijst was de voorbije jaren stabiel tot zelfs licht dalend. In 2016 noteren we hier echter een stijging met 8,6% tot 1,6 kg per capita. Het aantal kopers van quinoa steeg de voorbije jaren tot 10%. In 2016 werden er evenwel geen kopers meer gewonnen. De bestaande kopers gingen nog wel meer kopen, zodat het volume per capita blijft stijgen. Quinoa blijft met 0,05 kg per capita wel een kleine speler.
U vindt het artikel inclusief grafieken bijgevoegd.
