Rebels, radicaal of extremist? Basisvorming radicalisering en extremisme op 13 december 2022

Emilie Le Roi werkt als Vlaams aanspreekpunt radicalisering bij het Agentschap Binnenlands Bestuur waar ze uitvoering geeft aan het actieplan preventie van gewelddadige radicalisering, extremisme en polarisatie.

Tijdens deze sessie schetst de directeur van het OCAD Gert Vercauteren het algemene dreigingsbeeld in ons land: welke zijn de huidige tendensen? Wat zijn de verwachtingen voor de toekomst?

Wat is radicalisering? Wanneer wordt het problematisch? En hoe kunnen we dit juist inschatten? Praktijkwerkers, beleidsmakers en professionals die met de problematiek geconfronteerd worden, worstelen vaak met deze vragen. Deze vragen klinker ook luider naarmate de context van radicalisering veelzijdiger en diffuser wordt. In deze workshop trachten we het brede begrip ‘radicalisering’ te ontrafelen en houvast te bieden aan zij die ermee geconfronteerd worden. We doen dit door terug te grijpen naar enkele basisbegrippen en -inzichten over het radicaliseringsproces, en de onderliggende en oorzakelijke factoren, alsook door te reflecteren over de verschillende contexten waarin radicalisering zich kan voordoen.

Annelies Pauwels is onderzoeker bij het Vlaams Vredesinstituut, waar ze werkt rond de thema’s radicalisering en geweldpreventie. In het verleden verrichtte ze onderzoek naar geweldpreventie bij verschillende internationale organisaties, waaronder het EU Institute for Security Studies (EUISS), United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) en UN Interregional Crime and Justice Research Institute (UNICRI). Haar eerdere onderzoek richtte zich onder meer op islamistisch en rechts-extremisme, radicalisering binnen de gevangeniscontext, en Europese samenwerking met de MENA-regio op het gebied van terrorismebestrijding.

We voorzien 20 minuten pauze.

Om radicalisering te begrijpen, is het een must om eerst de godsdienst, waarop de radicaliserende personen zich beroepen, te situeren in haar context en ook te begrijpen. Tijdens de uiteenzetting wordt de achtergrond van de islamitische godsdienst gesitueerd: de diverse stromingen binnen de islam en de oorzaken van radicalisering.

Er wordt gestart vanuit de godsdienstbeleving in de landen van origine. In een tweede deel wordt ingegaan op de evolutie en de beleving van Islam in Europa en aansluitend daarop op de radicaliseringsprocessen, de redenen waarom sommige moslims radicaliseren en de anderen weer niet. Elementen worden aangereikt die noodzakelijk zijn als achtergrond om het radicaliseringsproces te begrijpen en geeft ook handvatten om hierop te anticiperen.

Khalid Benhaddou is hoofdimam van de El Fath moskee in Gent, moslimtheoloog, directeur van onderzoekscentrum CIRRA en Opdrachthouder Diversiteit aan de UGent. Als imam zet hij zich in voor een harmonieuze samenleving en voor samenwerking over religieuze en sociale grenzen heen. Voor zijn inzet ontving hij in 2017 de Prijs voor de Mensenrechten. En in 2018 reikte de Vlaamse regering hem een Vlaams ereteken uit omdat hij door zijn houding en werking in bijzondere mate bijdraagt tot een positief imago van Vlaanderen.

Wat weten we vandaag over rechts-extremisme? Hoe valt deze beweging te situeren en zien we ooit het ware gelaat van dergelijke extremistische bewegingen? Vormt de beweging vandaag een bedreiging voor de maatschappij en onze veiligheid? In deze uiteenzetting wordt onder meer ingegaan op de sterkte van grenzeloze humor, de aantrekkingskracht van het denkkader en waarom alleen honden (rechts-) extremistische boodschappen begrijpen.

Maarten De Waele ondersteunt, als medewerker bij de VVSG, steden en gemeenten bij hun lokaal beleid ter preventie van gewelddadig radicalisering en polarisatie. In 2015, behaalde hij zijn doctoraat aan de vakgroep strafrecht en criminologie aan de Universiteit Gent na het voltooien van zijn onderzoek over de oorzaken en mechanismen die ertoe leiden dat personen zich aansluiten bij rechts-extremistische groeperingen. Dit onderzoek vormde de basis voor de latere werkzaamheden bij de VVSG en de interesse om lokale besturen te ondersteunen in hun aanpak van diverse vormen van extremisme en polarisatie.

We voorzien 1 uur pauze voor de broodjeslunch.

Workshop 1

Islamitische casussen uit het onderwijs en de jeugdsector behandeld
door Khalid Benhaddou

Aan de hand van een aantal concrete praktijkvoorbeelden wordt er bekeken hoe er best omgegaan kan worden met bepaalde (religieuze) vragen, hoe je in gesprek kan gaan rond religie, wat het verschil is tussen de normatieve en extreme islam en wat de islamitische stelregels zijn over kledingdracht (mannen en vrouwen), bidden, varkensvlees, alcoholconsumptie….

Khalid Benhaddou: hoofdimam van de El Fath moskee in Gent, moslimtheoloog, directeur van onderzoekscentrum CIRRA en Opdrachthouder Diversiteit aan de UGent

Workshop 2

De opvolging tijdens en na detentie in Vlaanderen met oog op re-integratie in de samenleving

<DEZE SESSIE IS VOLZET>

door Marjan Cochez en Cor Vertriest

Een toelichting van de re-integratie van veroordeelde en mogelijk geradicaliseerde personen tijdens en na detentie. De aanpak in de gevangenissen en de opvolging na detentie met aandacht zowel voor het beleidsmatige als de concrete praktijk. Welke lessen kunnen we trekken uit zes jaar werken met de doelgroep?

Marjan Cochez: CAW Limburg – consulent in detentie gespecialiseerd in begeleiding van mogelijk geradicaliseerde gedetineerden

Cor Vertriest is tewerkgesteld als justitieassistente in het justitiehuis van Gent waar zij voornamelijk werkt met personen die vrij onder voorwaarden zijn (in het kader van de voorhechtenis) en probatiedossiers. Verder is zij actief als ondersteunende experte radicalisering waardoor zij mee instaat voor de ondersteuning van collega’s die verantwoordelijk zijn voor de begeleiding van radicaliseringsdossiers.

Workshop 3

Based and Redpilled: online radicalisering begrijpen

<DEZE SESSIE IS VOLZET>

door Nathalie Van Raemdonck

Radicalisering verloopt zo goed als nooit volledig online, toch heeft de virtuele wereld een impact op de offline leefwereld. In deze workshop nemen we een diepere blik op de radicalere bewegingen die zich op het internet begeven, op welke manier sociale media platformen een rol spelen in hun aanwezigheid, en hoe nuttig ‘deplatformeren’ zou zijn. We bekijken hoe radicalisering online organisch kan beïnvloed worden, maar hoe er ook opzettelijke recrutering kan plaatsvinden.

Nathalie Van Raemdonck is doctoraatsonderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel, verbonden aan het Hannah Arendt Instituut. Haar onderzoek gaat over sociale media platformen, sociale normen en de organische verspreiding van misinformatie online.

Workshop 4

LIVC R: to be or not to be?

<DEZE SESSIE IS VOLZET>

door Maarten De Waele en Mohamed El Bakali

In augustus 2016 werd de term lokale integrale veiligheidscel (LIVC) voor het eerst gebruikt om een casusoverleg rond de aanpak van gewelddadige radicalisering te omschrijven. Inmiddels zijn we een goede zes jaar later en heeft inmiddels 84% van de Vlaamse steden en gemeenten een dergelijk casusoverleg ingevoerd. Maar wat leren we nu uit de praktijk? Hoe zet je zo’n overlegtafel op? Wat zijn de sterke punten van een dergelijk overleg? En waar loopt het vandaag toch nog enigszins stroef? Dit en meer kom je in deze workshop te weten.

Maarten De Waele ondersteunt, als medewerker bij de VVSG, steden en gemeenten bij hun lokaal beleid ter preventie van gewelddadig radicalisering en polarisatie.

Mohamed El Bakali werkt al vele jaren bij de stad Gent rond het thema integratie, samenleven en preventie en stond aan de wieg van de LIVC R werking in Gent

Workshop 1

Lone actor geweld: een onzichtbare en onvoorspelbare dreiging?

<DEZE SESSIE IS VOLZET>

door Annelies Pauwels

Over lone actor terrorisme doen heel wat algemene veronderstellingen de ronde; geweld door terroristen die hun aanslagen alleen plannen, voorbereiden en uitvoeren, is onvoorspelbaar en uiterst moeilijk te monitoren of detecteren. In deze workshop toetsen we deze veronderstellingen aan bevindingen uit recent onderzoek naar het fenomeen. We leggen vervolgens de link met praktische uitdagingen waarmee praktijkwerkers en professionals worden geconfronteerd in de aanpak van de lone actor problematiek.

Workshop 2

Educatief aan de slag rond complotdenken

<DEZE SESSIE IS VOLZET>

door Bert Pieters

Fake news en complottheorieën zijn dezer dagen helemaal terug van (nooit) weggeweest. Hoe maken we jongeren hiervan bewust en hoe wapenen we hen hiertegen? Welke kritische vragen moeten ze stellen om fake news en complottheorieën te ontmaskeren? En hoe ga je het gesprek aan met een complotdenker?
In deze workshop geeft Bert Pieters van Mediawijs antwoorden op die vragen en test je enkele oefeningen uit het lespakket “What’s new?”.

Bert Pieters is medewerker polarisering, propaganda en online haat bij Mediawijs, het Vlaams kenniscentrum digitale en mediawijsheid. Op dit moment coördineert hij de mediawijsheidsactiviteiten binnen EDMO Belux, een project waarin onderzoekers, factcheckers en educatieve organisaties de krachten bundelen in de strijd tegen desinformatie.

Workshop 3

De lokale veerkracht bij het omgaan met gewelddadige radicalisering en toxische polarisatie – Cases Roeselare en Gent

<DEZE SESSIE IS VOLZET>

door Isolde Dubus en Peter Colle

Lokale overheden, gemeenten en OCMW’s staan het dichtst bij de burger. Zij zien het snelst signalen wanneer personen of groepen radicaliseren en wanneer situaties polariseren. Immers lokale dienstverlening vormt vaak het eerste aanspreekpunt voor burgers en organisaties die met deze uitdagende issues te maken krijgen. Hoe een lokale overheid, gemeente én OCWM, omgaat met deze uitdagingen getuigen twee steden, namelijk Roeselare en Gent.

Hun getuigenis zet jullie aan om na te denken over de eigen lokale sterktes. Wat is de draagkracht van jullie laagdrempelige netwerken en verbindingen in deze issues? Hoe biedt een lokale overheid dan veerkracht aan de verschillende actoren rond preventie, interventie en nazorg? En tot slot, hoe realiseer je de lokale bindkracht bij de aanpak van gewelddadige radicalisering en toxische polarisatie?

Isolde Dubus werkt voor stad Roeselare als consulent (de)radicalisering en polarisatie. Binnen haar functie ligt de nadruk hoofdzakelijk op projectmatig werken aan preventie van radicalisering en polarisatie binnen verschillende sectoren (onderwijs, jeugdwerk, buurten). Bij individuele casussen brengt zij mensen samen onder de vorm van een multidisciplinair overleg. Dit kadert binnen de werking van het LIVC-R op niveau van PZ Riho.

Colle Peter studeert filosofie en criminologie aan de Universiteit Gent. In de jaren 1990-1999 werkt hij als onderzoeker/assistent bij de Onderzoeksgroep Criminologie binnen de Vakgroep Strafrecht en Criminologie van de Universiteit Gent. Hij bouwt onderzoekservaring op rond slachtofferschap en onveiligheidsgevoelens, rond politie en rond data voor preventie, politie en justitie. Sinds oktober 1999 werkt hij bij de Stad Gent als intern evaluator binnen de federale subsidies van het Veiligheidscontract (nu: Strategisch Veiligheids- en Preventieplan of SVP). Niet alleen evalueert hij (socio)preventieve projecten. Eveneens verzorgt hij vanuit deze functie omgevingsanalyses en ondersteunt hij (nieuwe) beleidsinitiatieven. Hij ontwikkelt samen met anderen, nieuwe projecten rond laagdrempelige activering van drugsverslaafden, intra-familiaal geweld, preventie van radicalisering, integrale aanpak problematiek jongeren met Intra-Europese Migratieachtergrond en zorgcontinuïteit bij jeugddelinquentie.

Workshop 4

Kenmerken en symbolieken radicalisme
door Luc Van der Taelen

De klemtoon wordt tijdens deze sessie vooral gelegd op:

• duiding geven bij bepaalde begrippen (activisme, (gewelddadig) extremisme, terrorisme)
• het radicaliseringsproces, vroegtijdige detectie en indicatoren
• de verschillende ideologieën en groeperingen: anarchisme, nationalisme/separatisme, extreem links, extreem rechts, religieus geïnspireerde groeperingen (voorafgegaan door een introductie islam), single issues (dierenrechten- milieuextremisme), lone wolves
• praktische richtlijnen

Luc Van der Taelen werkt als eerste commissaris bij de federale politie waar hij ook aan de slag is als Coppra-trainer. Coppra staat voor ‘Community Oriented Policing Preventing Radicalisation and Terrorism’ en is een opleiding die zich in principe richt tot politiemensen. Men ontwikkelde echter een light-versie voor alle andere professionals i.f.v. het aanbieden van handvatten en geven van info en ondersteuning.