Terwijl het gebruikelijk was om gewelddadige radicalisering in te delen als rechtsextremisme, religieus extremisme en linksextremisme stellen we vast dat die indeling meer en meer achterhaald is. Nieuwe vormen zoals soevereine burgers, anti-establishment of andere mengvormen vinden ingang. Het wordt ook moeilijker om de traditionele vormen strak af te lijnen. Het Vlaamse beleid neemt daarom alle mogelijke vormen van gewelddadige radicalisering in de scope zonder te categoriseren.

We stellen vast dat polarisatie toeneemt in de samenleving. Dat hoeft echter niet problematisch te zijn. In een gezonde democratie is polarisatie rond uiteenlopende standpunten heel normaal. Het wordt echter problematisch indien polarisatie zorgt voor een groeiend wantrouwen, een groeiende sociaal-emotionele afstand en een verscherping van tegenstellingen tussen groepen.

het Vlaamse beleid in de eerste plaats een preventief beleid. Voor de aanpak van de beperkte groep van burgers die tot geweld zijn overgegaan moet er echter een curatief beleid worden gevoerd.

Het doel van het beleid is daarom drieledig, waarvan de eerste twee sporen preventief zijn en het laatste spoor curatief:

• Via gepaste maatregelen en acties die schadelijke polarisatie bestrijden, wordt voorkomen dat Vlaamse burgers zodanig radicaliseren dat zij bereid zijn het gebruik van geweld te aanvaarden.
• Via tijdige detectie en opvolging wordt voorkomen dat burgers overgaan tot het gebruik van geweld.
• Met gewelddadig geradicaliseerde burgers wordt getracht tot disengagement te komen en recidive te voorkomen. We willen m.a.w. dat deze burgers niet langer geweld willen gebruiken of goedkeuren.

We werken samen met de federale overheid, we werken samen binnen de Vlaamse overheid, we werken samen met de gemeenten en we werken samen met partners.

De gemeenten zijn een bevoorrechte partner voor de Vlaamse overheid: dichtst bij de burger pikken zij sneller signalen van gewelddadige radicalisering en schadelijke polarisatie op. Zij hebben de lokale regie over het beleid. Om hen te ondersteunen, erkennen en subsidiëren we partnerorganisaties.

De lokale regierol van de gemeente krijgt invulling in het uitvoeringsbesluit. We kiezen voor de procedure zoals opgenomen in het Planlastendecreet. Wat betekent dit concreet?

1. Op 30 oktober 2024 maken we de beleidsprioriteiten bekend. Zo kunnen gemeenten het beleid in hun nieuwe strategische meerjarenplanning opnemen.
2. Alle besturen kunnen beroep doen op een basisfinanciering en zo een beleid ontwikkelen rond gewelddadige radicalisering en schadelijke polarisatie. Door onzekerheid over de beschikbare middelen stelde de Vlaamse regering prioriteiten vast. Indien er onvoldoende budget is, krijgen gemeenten met de zwaarste problematiek (die het beleid opnamen in hun strategische meerjarenplanning) voorrang. De lijst van die gemeenten wordt eveneens op 30 oktober bekendgemaakt. Het resterende budget wordt verdeeld volgens het inwonersaantal van de gemeenten: gemeenten met het grootste aantal inwoners komen eerst aan de beurt voor de basisfinanciering. Gemeenten kunnen samenwerken: in dat geval geldt het inwonersaantal van het samenwerkingsverband.
3. We verwachten dat de gemeenten voorzien in een cofinanciering van 20% van de basisfinanciering.
4. De gemeente werkt rond het drieledig doel van het Vlaamse beleid, maar vult dat zelf in. Gezien het belang van de Lokale Integrale Veiligheidscel inzake radicalisme, extremisme en terrorisme (LIVC R) voor detectie en opvolging, wordt expliciet verwacht dat de gemeente over een actieve LIVC R-werking beschikt. Dat is een federale verplichting. Het besluit voorziet dat de gemeente voor elk van de vier doelen een unieke rapporteringscode inschrijft in haar meerjarenplanning.
5. De financiering gaat in vanaf 2026 en loopt tijdens de volledige lokale beleidscyclus.
6. Vanaf 2026 zullen ook partnerorganisaties (een of meerdere) worden gesubsidieerd. Gemeenten doen kosteloos beroep op hen om te helpen bij de uitvoering van het beleid.

De invulling van de lokale regierol roept veel vragen op. Het Agentschap Binnenlands Bestuur organiseert in het voorjaar van 2025 regionale vormingsdagen om de nieuwe regelgeving te verduidelijken. Zo willen we gemeenten inspireren om preventie van gewelddadige radicalisering en schadelijke polarisatie in te bedden in hun lokaal beleid.