PFAS zijn chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn voor het milieu en de mens. Om de verspreiding tegen te gaan, werken de Europese en Belgische overheden aan normen: grenswaarden, advieswaarden of toetsingswaarden voor PFAS in de bodem, in de lucht, in ons voedsel en in water. Op deze pagina vindt u een overzicht van die normen terug.
Lucht
Momenteel bestaat er geen wettelijk toetsingskader voor de evaluatie van PFAS in lucht. Ook het gezondheidskundige toetsingskader ontbreekt. Er loopt onderzoek om die zaken op te lossen.
Voor PFAS in zwevend stof hanteren we wel een tijdelijke toetsingswaarde voor langdurige blootstelling aan de som van 4 PFAS-verbindingen (PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS), namelijk: 0,4 ng /m³. De afleiding daarvan vindt u terug in het eindrapport van het eerste PFAS-onderzoek.
Omdat het gaat over chronische blootstelling evalueren we die toetsingswaarde op jaarbasis. Ligt de jaargemiddelde concentratie in woongebied hoger dan 0,4 ng/m³? Dan verwacht men een verhoogd risico op gezondheidsklachten.
- Meer informatie over de PFAS-luchtmetingen in Zwijndrecht.
Water
De rapportagegrens voor grondwater is voor de meeste PFAS-verbindingen 10 ng/l (of voor een aantal 50 ng/l).
Bij het terug in de grond brengen van bemalingswater bij tijdelijke bemalingen geldt – tenzij anders bepaald in de omgevingsvergunning – als kwaliteitseis voor de individuele PFAS-verbindingen de rapportagegrens voor grondwater volgens de referentiemethode (WAC/IV/A/025 en de binnenkort goed te keuren WAC/IV/A/026) (Zie artikel 5.53.6.1.1, §4, van titel II van het VLAREM).
Wat zijn tijdelijke bemalingen:? Cf rubriek 53.2 van titel II van het VLAREM - bemaling die technisch noodzakelijk is voor de verwezenlijking van werken of de aanleg van nutsvoorzieningen beide met inbegrip van terug in de ondergrond brengen van bemalingswater in dezelfde watervoerende laag en het nuttige gebruik tot maximaal 5000 m³ bemalingswater per jaar.
Bij verstrenging van de rapportagegrens geldt voor bemalingen cf. rubriek 53.2 van titel II van het VLAREM bij bestaande ingedeelde inrichtingen of activiteiten een nieuwe, strengere waarde na twaalf maanden. Die termijn begint vanaf de datum van de inwerkingtreding van deze nieuwe waarde. Dit is eveneens opgenomen in artikel 5.53.6.1.1, §4 van titel II van VLAREM.
Dat betekent dat u bij verstrenging van de kwaliteitseis bij het terug in de grond brengen van bemalingswater bij bemalingen die vergund zijn of waarvan akte genomen is voor de inwerkingtreding van de nieuwe waarde, binnen een termijn van 12 maanden maatregelen moet nemen zodanig dat de concentraties van de individuele PFAS beneden de rapportagegrenzen blijven, de bemaling afloopt binnen de 12 maanden ofwel de vergunning voor uw project moet aanpassen.
Voor permanente bemalingen (rubriek 53.4 en 53.5 van titel II van het VLAREM) is momenteel een Vlaremaanpassing lopende en wordt hetzelfde normenkader beoogt.
De Europese drinkwaterrichtlijn is het wettelijke kader voor de regulering van de kwaliteitseisen voor drinkwater en het opvangen van risico’s voor de gezondheid. In de Europese drinkwaterrichtlijn van 2020 worden voor PFAS 2 parameterwaarden opgenomen:
- Som : 0,1 µg/l
- Som van alle PFAS: 0,5 µg/l
Vlaanderen hanteert beide parameterwaarden als wettelijke norm.
Daarnaast geldt een streefwaarde van 4 ng/l voor de som van PFOA, PFOS, PFNA en PFHxS (. Die streefwaarde moet uiterlijk 5 jaar na goedkeuring van het drinkwaterbesluit (20/01/2023) behaald worden, dus 20/01/2028.
Tot nu toe is PFOS de enige perfluorverbinding waarvoor op Europees niveau een milieukwaliteitsnorm is vastgesteld in de Europese dochterrichtlijn prioritaire stoffen Dit is in Vlaamse wetgeving omgezet naar milieukwaliteitsnormen en een indelingscriterium (VLAREM Bijlage 2.3.1.)(opent in nieuw venster).
- Voor zoet water (rivieren en meren) gelden een jaargemiddelde van 0,00065 µg/l en een maximum van 36 µg/l als milieukwaliteitsnormen.
- Voor overgangswater en marien water gelden een jaargemiddelde van 0,00013 µg/l en een maximum van 7,2 µg/l. De lage jaargemiddelde milieukwaliteitsnormen zijn een herrekening van de biota milieukwaliteitsnormen (9,1 µg/kg natgewicht) naar een equivalente waarde in water.
- Als indelingscriterium gevaarlijke stoffen water geldt een toetsingswaarde gelijkgesteld aan de rapportagegrens. De rapportagegrens van PFOS is 0,020 µg/L zoals opgenomen in VLAREM-Bijlage 4.2.5.2. art.4. § 1..(opent in nieuw venster)
Sinds kort is er een nieuw Europees dossier in opmaak in het kader van de prioritaire stoffen waar de milieukwaliteitsnormen worden berekend voor 24 perfluorverbindingen. Daarbij werd rekening gehouden met de verscherpte -inzichten rond de toxiciteit van de PFAS. De route secundaire vergiftiging van de mens door het opnemen van in het water levende organismen is daarbij doorslaggevend. Dat wordt in de ontwerprichtlijn uitgedrukt als een norm voor biota (0.077 µg/kg versgewicht).
De herziening van het normenkader voor oppervlaktewater bevindt zich momenteel nog in ontwerpfase en kan in de toekomst aanleiding geven tot de herziening van het Vlaamse normenkader.
Bij een lozing van afvalwater moeten PFAS-verbindingen meegenomen worden in de vergunningsaanvraag van zodra de rapportagegrenzen (Bijlage 4.2.5.2. art.4 § 1. Van VLAREM II)(opent in nieuw venster) zijn overschreden.
Concreet zullen voor bestaande lozingen met een concentratie hoger dan 20 (respectievelijk 50) ng/l ofwel maatregelen genomen moeten worden zodat dat de concentraties van de individuele PFAS beneden de 20 ng/l of respectievelijk 50 ng/l blijven ofwel moeten die stoffen worden opgenomen in de vergunningsaanvraag.
Momenteel is een wijziging van titel II van het VLAREM lopende die op 16/09/2022 een eerste keer principieel goedgekeurd werd door de Vlaamse Regering en op vandaag nog niet in werking is. Er wordt daarin onder andere voor bestaande lozingen voorzien in een overgangstermijn voor wanneer er nieuwe of geactualiseerde normen van toepassing worden zodat exploitanten over voldoende tijd beschikken om zich aan deze vergunningsplicht te kunnen conformeren.
Er zijn geen (internationale) normen beschikbaar voor PFAS in zwem- en recreatiewater. Daarom heeft het Departement Zorg voorlopige gezondheidskundige toetsingswaarden voor zwemwater afgeleid voor de som van enkele PFAS-verbindingen. De berekening resulteert in onderstaande gezondheidskundige toetsingswaarden (afgerond) voor PFAS in zwemwater.
Die toetsingswaarden geven aan wat de som van de concentraties van 4 PFAS-verbindingen (PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS) in het oppervlaktewater mag zijn als mensen er regelmatig in zwemmen:
- Kind (3-6 jaar): 200 ng/l
- Volwassenen: 1000 ng/l
Bij een overschrijding van die waarden is het advies om niet te zwemmen in dat water. Voor recreatie (kajakken, windsurfen, zeilen, …) gebeurt er best een specifieke risicoanalyse. Het gebruik van open water voor zwemwater, dan wel recreatiewater, houdt immers een ander gebruiksprofiel in.
Bodem
Het tijdelijke handelingskader voor PFAS-houdende bodemmaterialen verscheen op 10 oktober 2023 in het Belgisch Staatsblad(opent in nieuw venster). Het regelt het kader van grondverzet, bijvoorbeeld bij de opmaak en beoordeling van technische verslagen en de aanvragen tot grondverzettoelating. In hetzelfde besluit is ook een tijdelijk handelingskader opgenomen voor de beoordeling van het saneringscriterium ‘duidelijke aanwijzing van ernstige bodemverontreiniging’ in het kader van bodemonderzoeken.
Het besluit voert een op zichzelf staand tijdelijk handelingskader in, specifiek voor verontreinigingen met PFAS, wat een niet-genormeerde parameter blijft. De datum van inwerkingtreding is vastgesteld op 1 september 2024.
Het handelingskader bevat bepalingen over:
- Streefwaarden voor het vaste deel van de aarde (1,5 µg/kg ds voor PFOS en 1 µg/kg ds voor PFOA)
- Bepalingen voor gebruik van PFAS-houdende bodemmaterialen (bv vrij gebruik, bouwkundig bodemgebruik..)
- Toetsingswaarden voor PFAS-houdende bodem (voor de beoordeling van het saneringscriterium ‘duidelijke aanwijzing van ernstige bodemverontreiniging’ in het kader van bodemonderzoeken):
| Bestemmingstype | 1-2 | 3 | 4 | 5 |
| PFOS (µg/kg) | 3,8 | 4,9 | 110 | 268 |
| PFOA (µg/kg) | 2,5 | 7,9 | 632 | 303 |
Een toetsingswaarde geldt altijd voor een bepaald bestemmingstype. Bestemmingstype 1 en 2 is landbouw/natuur, bestemmingstype 3 is wonen, 4 is recreatie en 5 is industrie.
Meer lezen over het PFAS-normenkader voor bodemsanering en grondverzet.
Het tijdelijke handelingskader bevat ook het saneringscriterium ‘duidelijke aanwijzing van ernstige bodemverontreiniging’ voor het luik grondwater in het kader van bodemonderzoeken.
Als toetsingswaarde geldt:
- 0,1 µg/l of 100 ng/l voor en
- 0,5 µg/l of 500 ng/l voor de som van alle PFAS.
Voorlopig worden er geen bodemsaneringsnormen grondwater voor individuele PFAS toegepast.
Een toetsingswaarde van 15 µg/kg ds wordt gehanteerd voor de die meegenomen worden voor de aftoetsing van de Europese drinkwaternorm van 0,1 µg/L. Daardoor worden PFOS, PFOA en de meest frequent gedetecteerde korte keten PFAS-verbindingen in de beoordeling meegenomen.
- Meer informatie over PFAS in afvalstoffen bestemd voor gebruik als bodemverbeteraar of meststof
Vragen?
- De betrokken gemeentebesturen houden hun inwoners op de hoogte. Wie toch nog vragen heeft, kan een e-mail sturen naar pfas@vlaanderen.be.
- Stel uw vraag aan de PFAS-preventiewerkers.