Nieuwe toetsingswaarden voor PFAS in de lucht en depositie
Om de gezondheid van burgers te beschermen tegen de uitstoot van PFAS is er nood aan duidelijke grenzen waaraan burgers mogen blootgesteld worden. Een set van nieuwe toetsingswaarden voor luchtverontreiniging is klaar en zal zorgen voor een betere bescherming, rekening houdend met de nu al hoge achtergrondwaarden. Die waarden worden gebruikt om vergunningen op te stellen en te handhaven, en om te beoordelen waar omgevingslucht te vervuild is en er dus bijkomende maatregelen nodig zijn.
In opdracht van de VMM hebben VITO en ARCHE Consulting een studie uitgevoerd waarin toetsingswaarden werden afgeleid voor de hoeveelheid PFAS die maximaal in de lucht aanwezig mogen zijn. Naast die luchtkwaliteitsnormen werden voor het eerst ook depositietoetsingswaarden afgeleid. Die waarden geven aan hoeveel PFAS er maximaal per vierkante meter per dag op de bodem mogen terechtkomen.
Luchtkwaliteit
Tot op heden was er alleen een toetsingswaarde voor de som van de beschikbaar, die bedroeg 0,4 ng/m3 voor bewoonde zones.
Met de studie wordt de lijst uitgebreid met toetsingswaarden voor 5 andere, veel voorkomende PFAS én werd de waarde voor de som van de 4 EFSA PFAS verfijnd en verlaagd tot 0,3 ng/m3 . In de studie werden veilige waarden bepaald voor zowel volwassenen als kinderen. Aangezien de waarden voor kinderen lager liggen, zullen we die waarden gebruiken als toetsingswaarde.
| ng/m3 | |
| Som EFSA-4 PFAS | 0,3 |
| HFPO-DA | 1,4 |
| 6:2 FTS | 30 |
| PFBS | 140 |
| PFPrA | 245 |
| PFBA | 460 |
Tabel: Jaargemiddelde toetsingswaarden voor luchtconcentratie (ng/m3)
Depositie
Doordat PFAS vrijwel niet afbreken in het milieu, zorgt depositie ervoor dat de PFAS-concentratie in het grondwater en in de bodem stelselmatig toeneemt Aangezien we overal in de bodem en het grondwater PFAS terugvinden, moet bijkomende depositie zo veel mogelijk vermeden worden.
De studie toont aan dat bij een depositie van 82,6 en 140 ng/m2.dag, voor respectievelijk PFOS en PFBA, de concentratie in het grondwater na verloop van tijd (2 jaar voor PFBA en 20 jaar voor PFOS) zal oplopen tot 100 ng/L. Dat is de toetsingswaarde voor grondwater voor 20 veelvoorkomende PFAS.
Daarom beveelt de studie aan om depositienormen te bepalen die lager liggen dan 82,6 en 140 ng/m2.dag voor, respectievelijk, PFOS en PFBA.
Op lange termijn moet voor PFOS zelfs gestreefd worden naar een waarde die lager ligt dan 3,3 ng/m2dag. Die laatste waarde is op dit moment nog niet haalbaar omdat op dit moment door de algemene verspreiding van PFOS overal, zelfs in landelijke gebieden, hogere waarden worden gemeten.
| ng/m2dag | ng/m2dag | |
|---|---|---|
| Korte termijn | Lange termijn | |
| PFOS | Lager dan 82,6 | 3,3 |
| PFBA | Lager dan 140 | - |
Tabel: Voorgestelde depositietoetsingswaarden voor PFOS en PFBA (ng/m2.dag)
Bij het afleiden van die toetsingswaarde kon geen rekening gehouden worden met de concentraties die al aanwezig zijn in bodem en grondwater omdat de al aanwezige PFAS op zich al zouden zorgen voor een overschrijding van de norm van 100 ng/L.
Naast PFBA en PFOS kunnen daarnaast andere PFAS de norm van 100 ng/L opvullen. Zo meten we in Vlaanderen op een landelijke achtergrondlocatie al een PFAS-depositie van 18 ng/m2.dag. Bijkomende depositie is dus niet wenselijk, maar door de algemene verspreiding van PFAS is dat op dit moment niet realistisch. Het is dus belangrijk om een toetsingswaarde te bepalen die zo laag mogelijk ligt, maar toch nog haalbaar is.
Hoe met deze waarden omgaan?
De voorgestelde toetsingswaarden vormen nog geen algemeen wetgevend kader. Dat vraagt nog een bijkomend en langdurig traject. De vergunningverlenende overheden kunnen de toetsingswaarden hanteren als indicatief kader bij de beoordeling van vergunningsdossiers.
Rekening houdende met de al aanwezige PFAS in bodem, grondwater en lucht wordt aanbevolen een zo laag mogelijk, maar haalbare PFAS-uitstoot te vergunnen. Dat zal mogelijk een gefaseerde aanpak vragen.
Bijkomende richtlijnen voor erkende deskundigen, adviesinstanties en vergunningverleners zijn in voorbereiding en worden in het voorjaar van 2025 gepubliceerd op deze website zodat iedereen op eenzelfde manier met deze waarden omgaat en de uitstoot beperkt wordt tot ver beneden de toetsingswaarden.
In de tussentijd is het bij vergunningsdossiers belangrijk om bij gedetecteerde PFAS-uitstoot naar de lucht individuele risicobeoordelingen te laten uitvoeren door onafhankelijke deskundigen als onderdeel van de vergunningsaanvraag.
Wat met andere PFAS?
Er loopt momenteel een vervolgstudie waarin voor een nieuwe set van veel voorkomende PFAS toetsingswaarden zullen bepaald worden. Die wordt verwacht in eind 2025.
In afwachting daarvan zullen bovenvermelde richtlijnen ook een methodiek omvatten om de uitstoot van PFAS waarvoor nog geen toetsingswaarden bestaan, te beoordelen.