Over PIAAC

Onze wereld wordt steeds tmeer beïnvloed door technologie, is complexer en verandert in snel tempo. Wie voldoende gewapend wil zijn om met die veranderingen om te kunnen gaan, heeft aan sterke basisvaardigheden nodig. Om de stand van die basisvaardigheden te testen in Vlaanderen, stapte de Vlaamse Overheid voor de tweede keer mee in het PIAAC-onderzoek, gecoördineerd door de OESO. PIAAC staat voor Programme for the International Assessment of Adult Competencies. In 2023 onderzocht UGent hoe het gesteld is met de basisvaardigheden geletterdheid, gecijferdheid en adaptief probleemoplossend vermogen van net geen 4.000 Vlaamse volwassenen. De resultaten werden ook vergeleken met de prestaties van volwassenen in 30 andere landen.

Basisvaardigheden onder volwassenen houden stand in Vlaanderen

De resultaten tonen dat die basisvaardigheden wereldwijd onder druk staan. In bijna de helft van alle deelnemende landen is de gemiddelde geletterdheid onder volwassenen gedaald ten opzichte van 10 jaar geleden. Slechts in twee landen (Finland en Denemarken) gingen ze erop vooruit. De PIAAC-resultaten liggen daarmee in lijn met de PISA-resultaten (Programme for International Student Assessment), waarin de geletterdheid onder 15-jarigen ook al 10 jaar in dalende lijn gaat, zowel in Vlaanderen als in de rest van de OESO-landen. Daarnaast blijkt de kloof tussen laag- en hooggeletterden wereldwijd ook te groeien: de zwaksten worden zwakker en de sterken sterker.

In Vlaanderen houden de basisvaardigheden onder volwassenen echter stand. Hoewel de Vlaamse PISA-resultaten bij 15-jarige leerlingen de afgelopen 20 jaar sterker achteruit gingen dan gemiddeld in de OESO, zijn de cijfers bij de Vlaamse volwassenen stabiel gebleven ten opzichte van 10 jaar geleden. Vlaanderen staat in 2023 qua geletterdheid op de 7e plaats in een lijst van 31 deelnemende landen, en op de 8e plaats voor gecijferdheid en probleemoplossend vermogen. We zien in Vlaanderen meer excellente scores dan 10 jaar geleden (van 13% naar 19%), ook bij onze jeugd, en een stabilisatie van het aandeel laaggeletterden op 18%. Eén op zes Vlaamse volwassenen blijft in 2023 dus onvoldoende geletterd om volwaardig deel te nemen aan de samenleving.

Ook in Vlaanderen groeit de kloof tussen laag- en hooggeletterden. Het aandeel laaggeletterden is wel stabiel gebleven, maar hun gemiddelde score is gedaald. Dit wordt in belangrijke mate verklaard door een hoger aandeel laaggeletterden bij eerste generatie migranten in de recentste meting. Let wel, het gaat om een test in het Nederlands en zegt niets over de geletterdheid van migranten in hun moedertaal. Meer dan de helft van alle kortgeschoolde volwassenen is laaggeletterd. Dat wil zeggen dat zij bijvoorbeeld moeilijkheden hebben met het vinden van informatie in langere teksten, of het begrijpen van grafieken.

Vaardigheden en de arbeidsmarkt in Vlaanderen

Ook op de arbeidsmarkt zien we de geletterdheidskloof groeien in Vlaanderen. Werkenden scoorden in 2023 gemiddeld hoger dan 10 jaar geleden , maar werkzoekenden en niet-beroepsactieven scoorden een fractie lager dan in de eerdere bevraging voor Vlaanderen. Dit reflecteert wellicht vooral de hogere werkzaamheid, lagere werkloosheidsgraad en sterkere krapte in 2023, waardoor een groter (en sterker) aandeel van de Vlaamse bevolking effectief aan het werk was.

Hooggecijferden hebben een werkzaamheidsgraad van 94%, laaggecijferden een werkzaamheidsgraad van 66%. Onder werkenden vinden we in 2023 21% hoogpresteerders, een aandeel dat in lijn ligt met het niveau in kenniseconomieën als Nederland en Zweden, en dat hoger is dan in Duitsland of Engeland.

Uit de cijfers blijkt ook dat vaardigheidsniveaus op hun hoogst liggen in de leeftijdsklasse 25-44 jaar. Dit suggereert dat deze vaardigheden ook na het afronden van de schoolloopbaan verder ontwikkeld worden, in het volwassen leven en op het werk. Of dat gebeurt door het volgen van verdere opleidingen of door de aangeleerde vaardigheden intensief in te zetten op het werk of elders in het volwassen leven, kunnen de cijfers niet aantonen. Maar gelet op de lage deelname aan opleidingen door volwassenen in Vlaanderen, is dit wel een hoopgevend resultaat.

Vaardigheden blijken ten slotte ook belangrijk voor financieel loopbaansucces: onder de factoren die de hoogte van iemands loon bepalen, heeft de mate van gecijferdheid evenveel invloed als de hoeveelheid werkervaring, en meer invloed dan (de som van) persoonlijke kenmerken zoals geslacht, leeftijd of migratieachtergrond.