België onderschreef het verdrag van de Verenigde Naties voor de rechten van personen met een handicap op 2 juli 2009. Het VN-verdrag zegt dat deelnemen aan de samenleving en er deel van uitmaken een basisrecht is. Ook toegankelijkheid is een basisrecht volgens het verdrag.

Hoe omschrijft het verdrag toegankelijkheid?

Artikel 9.1 vraagt aan de landen die het verdrag bekrachtigden om mensen met een handicap in staat te stellen om zelfstandig te leven en volledig aan het leven deel te nemen.

Dat houdt in dat een land maatregelen moet nemen zodat iemand met een handicap net zoals anderen toegang heeft tot de leefomgeving, vervoer, informatie en communicatie en andere publieke dienstverlening en voorzieningen, of u nu in een stad woont of in een landelijk gebied.

Die maatregelen gelden voor:

• gebouwen, wegen, vervoer en andere voorzieningen in gebouwen en daarbuiten, met inbegrip van scholen, huisvesting, medische voorzieningen en werkplekken;
• informatie, communicatie en andere diensten, met inbegrip van elektronische diensten en nooddiensten.

Landen moeten nagaan welke drempels daarvoor nog bestaan en die aanpakken.

In België volgt het interfederaal gelijkekansencentrum Unia(opent in nieuw venster) als onafhankelijke expert de stand van zaken van de uitvoering van het verdrag op.

Ondersteuning bij de uitvoering van het verdrag

Volgens het verdrag moet België zijn gebouwen, omgeving, dienstverlening en communicatie toegankelijk maken.

Je kunt bestaande zaken laten doorlichten en nieuwe projecten meteen inclusief ontwerpen, volgens de uitgangspunten van Universal Design. Lees meer over toegankelijkheid en ontwerpen voor iedereen.

Neem contact op via info@inter.vlaanderen(opent in uw e-mail applicatie) of 011 26 50 30.

De volledige tekst van het VN-verdrag voor de rechten van personen met een handicap(opent in nieuw venster) lees je op de website van Unia.

Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie van 18 december 2000 erkent het recht van mensen met een handicap om deel uit te maken van de samenleving. Het handvest zegt ook dat je mensen met een handicap niet mag discrimineren.

Artikels 26 en 21

• Artikel 26 erkent het recht op integratie van mensen met een handicap. Het gaat om alle maatregelen die de zelfstandigheid, de maatschappelijke en beroepsintegratie en de deelname aan de samenleving van mensen met een handicap mogelijk maken.
• Artikel 21 verbiedt discriminatie, onder andere iemand discrimineren omdat die een handicap heeft.

Ondersteuning om dit Europees handvest na te leven

Als overheid, dienstverlener, bedrijf of organisatie verzeker je deze grondrechten van mensen met een handicap door je gebouwen, omgeving, dienstverlening en communicatie toegankelijk maken.

Je kunt bestaande zaken laten doorlichten en nieuwe projecten meteen inclusief ontwerpen, volgens de uitgangspunten van Universal Design. Lees meer over toegankelijkheid en ontwerpen voor iedereen.

Neem contact op via info@inter.vlaanderen(opent in uw e-mail applicatie) of 011 26 50 30.

De volledige tekst van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie(PDF bestand opent in nieuw venster) lees je op de website van het Europees Parlement.

De Belgische Grondwet heeft het over rechtsgelijkheid en inclusie van personen met een handicap.

Rechtsgelijkheid betekent binnen de Grondwet dat alle Belgen gelijke rechten hebben. Elke Belg moet kunnen genieten van de rechten en vrijheden die in de grondwet staan, zonder discriminatie.

Inclusie draait erom dat iedereen kan meedoen en dezelfde kansen krijgt. Het is het omgekeerde van uitsluiting.

Soms houdt dat in dat er redelijke aanpassingen nodig zijn, bijvoorbeeld als de omgeving niet toegankelijk is. Dat zijn maatregels om de omgeving toch toegankelijk te maken voor iemand met een handicap, zodat die evenwaardig en zelfstandig dezelfde dingen kan doen als iemand zonder handicap.

Belangrijke vermeldingen in de Belgische Grondwet

1. In de Belgische Grondwet staat de rechtsgelijkheid van alle Belgen vermeld in artikel 10 en 11.
2. De Grondwet zegt in artikel 11 dat elke Belg moet kunnen genieten van de rechten en vrijheden die aan de Belgen toegekend zijn, en dat zonder discriminatie.
3. Op 30 maart 2021 trad het nieuwe artikel 22ter in werking. Daarin staat dat iedere persoon met een handicap recht heeft op volledige inclusie in de samenleving. Het recht op redelijke aanpassingen is daarbij inbegrepen.

Ondersteuning om de Grondwet na te leven

Als overheid, dienstverlener, bedrijf of organisatie verzeker je de gelijke rechten van mensen met een handicap door je gebouwen, omgeving, dienstverlening en communicatie toegankelijk maken.

Laat bestaande zaken doorlichten en nieuwe projecten meteen inclusief ontwerpen, volgens de uitgangspunten van Universal Design. Lees meer over toegankelijkheid en ontwerpen voor iedereen.

Neem contact op via info@inter.vlaanderen(opent in uw e-mail applicatie) of 011 26 50 30.

De volledige tekst van de Belgische Grondwet lezen.(PDF bestand opent in nieuw venster)

De federale Antidiscriminatiewet van 10 mei 2007 beschrijft hoe je beschermd bent tegen discriminatie.

Rol van Unia

Unia (opent in nieuw venster)is een openbare interfederale instelling. Ze is een onafhankelijke expert op het vlak van gelijke kansen en antidiscriminatie.

Iedereen die zich binnen België gediscrimineerd voelt of getuige is van discriminatie, kan bij Unia aankloppen. Unia informeert je over jouw rechten en zoekt samen met jou naar een oplossing.

Rol van Inter

Unia vraagt soms advies aan Inter bij discriminatie als gevolg van ontoegankelijkheid.

De volledige tekst van de Antidiscriminatiewet(opent in nieuw venster) vind je bij de Federale Overheidsdienst Justitie.

Sinds 2008 is toegankelijkheidsbeleid een speerpunt van het Vlaamse gelijkekansenbeleid.

Toegankelijkheidsbeleid en recht op redelijke aanpassingen

1. Het kaderdecreet Gelijke Kansen van 10 juli 2008 bepaalt onder andere dat er een gelijkekansenbeleid gevoerd wordt rond toegankelijkheid en handicap. Dat beleid is erop gericht om drempels te voorkomen in plaats van ze achteraf op te lossen.
2. Artikel 6 zegt dat alle Vlaamse beleidsdomeinen met voorrang initiatieven moeten nemen voor integraal toegankelijke infrastructuur en toegankelijke informatie voor het grote publiek.
3. Artikel 19 zegt dat mensen met een handicap het recht hebben om redelijke aanpassingen af te dwingen.

Rol van Inter

Inter werkt nauw samen met het Agentschap Binnenlands Bestuur en ondersteunt de cel Gelijke Kansen van het agentschap.

Inter is de partner van de Vlaamse beleidsdomeinen voor hun toegankelijkheidsbeleid. Verschillende beleidsdomeinen en agentschappen doen al een beroep op de expertise en dienstverlening van Inter, via een samenwerkingsovereenkomst of losse opdrachten.

Lees de volledige tekst van het kaderdecreet(opent in nieuw venster).

De Vlaamse Regering riep op 5 juni 2009 een gewestelijke stedenbouwkundige verordening voor toegankelijkheid in het leven. Die trad in werking op 1 maart 2010. De verordening legt bepalingen op voor publiek toegankelijke gebouwen.

Dat zijn niet alleen overheidsgebouwen, maar alle gebouwen waar mensen over de vloer komen, met of zonder afspraak. Winkels, ziekenhuizen, scholen, cultuurcentra, restaurants en cafés zijn bijvoorbeeld ook publieke gebouwen.

Welke gebouwen moeten voldoen aan de verordening?

Als je een publiek toegankelijk gebouw bouwt of verbouwt, dan bepaalt de grootte van de oppervlakte waar bezoekers komen of toegelaten zijn, waar de toegankelijkheidsverordening van toepassing is: de ingang, het gelijkvloers of alles. En of je verplicht bent om een toegankelijkheidsadvies aan te vragen voor je omgevingsvergunning.

Op de website Toegankelijk Gebouw(opent in nieuw venster) lees je meer over het toepassingsgebied van de verordening.

Ondersteuning

Is een toegankelijkheidsadvies verplicht, dan moet je dat aanvragen bij Inter. Maar ook als het niet verplicht is, kan je altijd jouw plannen laten nakijken op toegankelijkheid.

Laat je ontwerpplan bekijken en krijg een overzicht van de verbeterpunten en de oplossingen.

Op kleinere vragen over de toegankelijkheidsverordening krijg je zelfs gratis een antwoord.

Neem contact op via info@inter.vlaanderen(opent in uw e-mail applicatie) of op 011 26 50 30.

De volledige tekst van de Vlaamse stedenbouwkundige verordening inzake toegankelijkheid(PDF bestand opent in nieuw venster) vind je op de website van Toegankelijk Gebouw.

Verder vind je op www.toegankelijkgebouw.be(opent in nieuw venster) een handboek, goede voorbeelden, aanbevelingen voor ontwerp en uitvoering en praktische hulpmiddelen voor ontwerpers.

In Brussel geldt de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening van het Brussels Hoofdstedelijke Gewest. Die werd op 21 november 2006 door de Brusselse regering aangenomen en trad in werking op 3 januari 2007.

Integrale toegankelijkheid als onderdeel van de verordening

Integrale toegankelijkheid, dat is toegankelijkheid voor iedereen, niet alleen mensen met een handicap maar ook ouderen of mensen die op stap zijn met de kinderwagen of de fiets bijvoorbeeld. In alle omstandigheden. Dat kan je breed toepassen, maar zeker voor gebouwen is het heel belangrijk. Daarom komt toegankelijkheid in dat onderdeel aan bod.

Ook het onderdeel over wegen besteedt aandacht aan mensen met een beperkte mobiliteit. En ook dat zijn zowel mensen met een handicap als andere mensen die moeilijkheden hebben als ze zich verplaatsen, bijvoorbeeld ouderen, iemand met een tijdelijke beperking of ouders met een kinderwagen.

Welke bepalingen gaan over toegankelijkheid?

Toegankelijkheid komt aan bod in deze onderdelen.

• Titel IV: Toegankelijkheid van gebouwen voor personen met beperkte mobiliteit(PDF bestand opent in nieuw venster)
• Titel VII: De wegen, de toegangen ertoe en de naaste omgeving ervan(PDF bestand opent in nieuw venster)

Ondersteuning om toegankelijkheid te verzekeren in je project in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Laat bestaande gebouwen doorlichten en nieuwe projecten meteen inclusief ontwerpen, volgens de uitgangspunten van Universal Design. Lees meer over toegankelijkheid en ontwerpen voor iedereen.

Neem contact op via info@inter.vlaanderen(opent in uw e-mail applicatie) of 011 26 50 30.

Inter, het agentschap Toegankelijk Vlaanderen, werd opgericht via het Vlaamse machtigingsdecreet van 28 maart 2014.

Dat decreet heeft als doel om alle bestaande kennis over toegankelijkheid samen te brengen in een slagkrachtige, goed werkende en kwaliteitsvolle organisatie.

Inter is een extern verzelfstandigd agentschap (EVA), met een privaatrechtelijke vorm. Dat houdt in dat het taken uitvoert voor de Vlaamse overheid via een samenwerkingsovereenkomst.

Missie en taken van Inter

1. Streven naar een integraal toegankelijke en inclusieve samenleving, zodat iedereen gelijkwaardig en volwaardig kan deelnemen aan alle onderdelen van het leven.
2. De uitgangspunten van Universal Design gebruiken en in de kijker zetten. Met Universal Design of ontwerpen voor iedereen schep je de basisvoorwaarden waardoor mensen gelijkwaardig, veilig en gebruiksvriendelijk de omgeving kunnen gebruiken. In al hun verscheidenheid en in alle mogelijke situaties.
3. Gebruikers, professionelen en beleid met elkaar verbinden.

De volledige tekst van het machtigingsdecreet(opent in nieuw venster) vind je op de website van de Vlaamse codex.

Toegankelijkheid is één van de prioriteiten van de Europese strategie 2010-2020 over handicap. Op 2 december 2015 werd de European Accessibility Act voorgesteld. Deze Europese toegankelijkheidswet moet het dagelijks leven van ouderen en mensen met een handicap binnen de hele EU verbeteren.

Toegankelijkheidseisen voor producten en diensten

In juni 2019 werd de European Accessibility Act (EAA) van kracht. Die verplicht bedrijven vanaf 28 juni 2025 om producten en diensten zo toegankelijk mogelijk te maken, zodat elke inwoner van Europa dezelfde toegang heeft tot dezelfde informatie en dienstverlening.

Voorbeelden:

• Computer hardware en besturingssystemen
• Selfservice-terminals zoals pin-, kaartjes- en incheckautomaten
• E-readers
• E-communicatiediensten
• Diensten die toegang geven tot audiovisuele media
• Websites, apps, reisinformatie, ticketservices en selfservice-apparatuur van openbaar vervoer
• Bankzaken
• E-boeken en software
• E-commerce diensten
• Alarmnummers, zoals 112

De volledige tekst van de European Accessibility Act(opent in nieuw venster) lees je op de website van de Europese Commissie.

Meer info over de wet vind je op de nieuwswebsite van het Europees parlement.(opent in nieuw venster)

De richtlijn (EU) 2016/2102 van 26 oktober 2016 van het Europees Parlement en de Raad voor de toegankelijkheid van de websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties verplicht overheidsinstanties om hun websites, apps en alle inhoud ervan toegankelijk te maken.

Toepassing

• Nieuwe websites moeten sinds 23 september 2018 toegankelijk zijn.
• Bestaande websites moesten toegankelijk gemaakt worden tegen 23 september 2020.
• Apps moeten toegankelijk zijn sinds 22 juni 2021.

Internationale standaard

De richtlijnen voor toegankelijkheid van inhoud op het internet of de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) zijn de internationale standaard voor webtoegankelijkheid met richtlijnen van het World Wide Web Consortium (W3C), een organisatie die de normen voor het wereldwijde web ontwerpt.

Ze zijn opgebouwd rond de principes van waarneembaarheid, bedienbaarheid, begrijpelijkheid en robuustheid (compatibiliteit met speciale hulptechnologieën voor gebruikers met een beperking). De meest recente versie is de WCAG 2.2(opent in nieuw venster).

De WCAG bestaat uit 3 niveaus:

• A: basisbruikbaarheid voor een grote groep van gebruikers
• AA: meer dan basisbruikbaarheid, met goede bruikbaarheid voor meer specifieke groepen gebruikers
• AAA: de beste bruikbaarheid, ook voor een doelpubliek met heel eigen noden, bijvoorbeeld vertaling naar gebarentaal van audio- en videocontent

Overheidsinstanties moeten minstens voldoen aan niveau AA.

De volledige tekst van de Europese richtlijn(opent in nieuw venster) lees je op de website van de Europese Unie.

Omzetting naar Belgisch federaal en Vlaams niveau

Deze richtlijn werd omgezet in Belgische wetgeving en Vlaams decreet:

• Federaal: Wet inzake toegankelijkheid van websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties(opent in nieuw venster) (19 juli 2018)
• Vlaanderen zette de richtlijn om in het Bestuursdecreet. Dit betekent dat websites en applicaties van overheidsinstanties toegankelijk moeten zijn voor iedereen. Daarnaast moet elke website en applicatie een toegankelijkheidsverklaring hebben.