Definitie

Deze indicator omvat de Vlaamse natuur- en bosreservaten, de natuurdomeinen met een goedgekeurd beheerplan, de erkende natuur- en bosreservaten, natuur onder protocol (militaire domeinen en waterlopen 1ste categorie), de domeinbossen en bossen in eigendom van derden met een goedgekeurd beheerplan conform de criteria geïntegreerd natuurbeheer, de parken in eigendom van de Vlaamse overheid of van derden met een goedgekeurd beheerplan conform de principes van harmonisch park- en groenbeheer, en de gebieden met natuurbeheerplannen van het type 2, 3 of 4.

Bespreking

Eind 2024 bedroeg de oppervlakte ‘met effectief natuurbeheer’ 114.266 ha. Dat is een toename met 6598 ha t.o.v. eind 2023.

Vanaf 2018 worden de verschillende types beheerplannen geïntegreerd tot één nieuw type, het natuurbeheerplan (BVR van 14/07/2017). Daarin worden vier ambitieniveaus onderscheiden. In terreinen van type 1 staat het behoud van de aanwezige natuurkwaliteit voorop. Omdat hier geen specifiek natuurstreefbeeld tot doel gesteld wordt, nemen we deze categorie niet op in de indicator. In terreinen van het type 2, 3 en 4 wordt een hogere natuurkwaliteit nagestreefd. Bij type 2 stelt de beheerder over minstens 25% van de oppervlakte van het terrein het realiseren van één of meerdere natuurstreefbeelden tot doel. Bij types 3 en 4 geldt dit voor de volledige oppervlakte. Type 4 staat daarbij synoniem voor ‘natuurreservaat’. Hier geldt bijkomend een erfdienstbaarheid van duurzaam gebruik en langdurig beheer van het terrein als natuurreservaat.

Aanvragen voor nieuwe gebieden of hernieuwing van afgelopen erkenningen en bosbeheerplannen ingediend na 27 oktober 2017, worden stelselmatig omgezet naar het nieuwe type natuurbeheerplan. Dit maakt dat er eind 2024 geen gebieden met het statuut van Vlaamse natuurreservaat, natuurdomein met een goedgekeurd beheerplan, erkend natuurreservaat of bosreservaat meer zijn.

De oppervlakte met effectief natuurbeheer nam in 2024 daardoor fors toe bij de gebieden met een natuurbeheerplan type 4 (+ 14.874 ha), type 3 (+ 1869 ha) en type 2 (+ 27.050 ha). Ook de oppervlakte van natuur onder protocol (militaire domeinen en waterlopen 1ste categorie) (- 3533 ha), domeinbos met uitgebreid bosbeheerplan (- 6964 ha), bos in eigendom van derden met uitgebreid bosbeheerplan (- 21.005 ha), park van derden of in eigendom van de Vlaamse overheid met goedgekeurd beheerplan (respectievelijk -109 ha en -145 ha) nam af, vooral door de omzetting ervan naar de nieuwe natuurbeheerplannen type 2, 3 en 4.

De mate waarin het beheer in gebieden met een goedgekeurd beheerplan gericht is op het behalen van natuurdoelen kan sterk verschillen. In sommige gebieden kan de natuurfunctie neven- of ondergeschikt zijn aan de economische of de sociale functie. Voor meer info hierover verwijzen we naar Demolder e.a. (2011).

Het streefdoel was om tegen eind 2023 alle ‘oude’ beheerplannen om te zetten naar de nieuwe natuurbeheerplannen. Dat is ook eind 2024 nog niet helemaal gelukt. Er blijven echter maar enkele oude beheerplannen meer over. Die worden zo snel mogelijk omgezet zodat eind 2025 enkel nog natuurbeheerplannen type 2, 3 of 4 overblijven. Er zal dan een nauwkeurigere analyse van de oppervlakte met natuurstreefbeelden mogelijk zijn.