Casus Antitankgracht – Landschap als getuige
Eindproef professionele bachelor Landschaps- en tuinarchitectuur
Ward Van Severen (Hogent, KASK)
Samenvatting
Als landschapsarchitect is het gebruikelijk om na te denken over duurzaamheid en hoe we daarmee omgaan in de wereld van morgen, vooral in ons land, waar een ontzettend urgente ruimtelijke uitdaging heerst. Hedendaagse problematieken als versnipperd landgebruik, gecompartimenteerd land, klimaatverandering en een tekort aan coherent ruimtelijk beleid zijn vaker norm dan uitzondering.
De Antitankgracht is een oude militaire gracht die tijdens het interbellum is uitgegraven ter verdediging van een mogelijke dreiging vanuit het Oosten. Die gracht licht daar nog steeds. Door de jaren heen is de Antitankgracht stilaan vergeten, en stierf die bijna een stille dood. Dit nietsdoenbeleid is voor onze natuur perfect – spontane vernatuurlijking manifesteert een ontzettende natuurkwaliteit.
Als potentiële natuur-, erfgoed- en belevingscluster rond Antwerpen, valt de waarde van deze Antitankgracht niet te onderschatten. Maar dat is natuurlijk afziend van de typisch Vlaamse ruimtelijke problematieken: De Antitankgracht is versnipperd door grote infrastructuur, wordt ingesloten door ruimteclaims uit verschillende hoeken en is voor een groot stuk gewoonweg ontoegankelijk - en daarmee een perfect recept voor een eindwerk in de Landschapsarchitectuur.
Het project is een symbiose van idealisme en gerichte terreingebonden actie. Een dialoog van landschapsfilosofie en concrete handelingen.
De drie onderzoeksvragen van de ATG werden vertaald naar een creatief zoekend proces die de baseline voor het project vormden: hoe omgaan met recreatie, natuur en erfgoed. Deze drie facetten zijn blijven doorleven doorheen mijn proces, zowel als kapstok als bij wijze van pleidooi.
Hoe draagt deze bachelorproef bij aan duurzaamheid?
Helpen bouwen aan de wereld van morgen is een van de kernredenen waarom ik deze opleiding ben gestart. De kwaliteit van landschapsarchitectuur is de balans tussen verschillende ruimteclaims vinden - lees: tussen natuur en mens.
In de proef staat duurzaamheid dan ook op verschillende vlakken centraal en staan het ecologische en sociale aspect voorop, al is er ook oog voor het economische en worden ook voordelen gekoppeld aan de impact die het ontwerp zou hebben op landbouwgrond in of rond de ATG.
In die zin heeft de proef dus een erg brede kijk op duurzaamheid, vertrekkende vanuit een historisch tot stand gekomen versnipperd landschap dat in het ontwerp een holistische, toekomstgerichte bestemming krijgt voor fauna, flora en mens.
Mijn benadering omvat synergiën en trade-offs, waarbij ik geloof dat complexe ruimtevragen vaak in symbiose kunnen gaan. Het project betrekt verschillende stakeholders, zoals buurtbewoners en regionale landschapsbeheerders, en is een multidisciplinaire benadering die ingenieurschap, kunstenaarschap en natuurbeheer integreert.