Verrijkingsmateriaal - Welk voldoet en welk niet?
Om varkens een complexe(re) omgeving aan te bieden, legt de Europese wetgeving op dat alle varkens van alle leeftijdsgroepen en categorieën permanent moeten beschikken over voldoende verrijkingsmateriaal om te onderzoeken en mee te spelen.
Deze wetgeving geldt voor:
- biggen in het kraamhok en de biggenbatterij
- zeugen in de dekafdeling, de groepshuisvesting en het kraamhok
- vleesvarkens
- (zoek)beren
- dieren in de quarantaineafdeling
- dieren in de ziekenboeg.
Categorie 1: materiaal dat voldoet
| Type | Voorbeelden |
|---|---|
| Bedding (ruime hoeveelheid, op de grond) | stro, zaagsel, miscanthus (olifantsgras) |
| Los materiaal (kleine hoeveelheid, op de grond of uit een buis/ruif of geperst) | stro, zaagsel, miscanthus (olifantsgras) |
| Ruwvoeder in een ruif/voederbak/container met openingen | kuilmaïs, hooi, stro, bietenpulp, gras, mengsel van vorige, knolgewassen (raap, biet) |
| Ketting met daaraan anorganisch zacht en vervormbaar materiaal | ketting met
|
| Ketting met daaraan organisch zacht en vervormbaar materiaal | ketting met vers, ongebruikt en ongedroogd hout |
| Organisch zacht en vervormbaar materiaal in houder | vers, ongebruikt en ongedroogd hout in een houder of buis dat aan de wand bevestigd is |
| Vast te knopen organisch materiaal | jute (lap of zak), natuurtouw (hennep, sisal) |
| Vast te knopen anorganisch materiaal | (fietsbinnen)banden (zonder ventiel), tuinslang |
Het ideale verrijkingsmateriaal is stro of vergelijkbaar materiaal dat in grote hoeveelheden op de grond gegeven wordt. Dit is echter niet in alle systemen of vloertypes haalbaar. Als alternatief kunt u kleine hoeveelheden stro van bijv. 200 gram stro per vleesvarken per dag geven. Dit mag in één keer of verspreid over meerdere keren per dag. Uit onderzoek blijkt namelijk dat bij 200 gram stro per dag in het hok, het manipulatiegedrag tussen de varkens afneemt.
Op een dichte vloer blijft het stro vrij goed liggen. In een volroosterhok is dit niet evident. Om te vermijden dat het stro in de mestput belandt, kunt u ook een strokoker gebruiken.
Bij een controle moet u nagaan of er effectief nog stro of resten aanwezig zijn.
Ruwvoeder zoals hooi, bietenpulp, snijmaïs en gras kan voldoen op voorwaarde dat u regelmatig voldoende hoeveelheden geeft zodat er steeds ruwvoeder ofwel restanten zijn.
Een ketting met zachte vervormbare rubber of kunststof met dezelfde eigenschappen dat veilig kan worden gebruikt, wordt nog aanvaard als minimaal verrijkingsmateriaal. Bijvoorbeeld een ketting met bijtrubber eraan, een ketting met een flexibele tuinslang of andere darm en uit flexibel rubber of flexibele kunststof bestaande commercieel beschikbare speeltjes (Figuur 2). Dit biedt echter minder verrijking aan de varkens en is dus minder efficiënt voor het voorkomen van ongewenst bijtgedrag.
Categorie 2: materiaal dat u moet aanvullen of combineren
Materiaal dat enkel bestaat uit metaal, harde kunststof of vergelijkbaar hard en onvervormbaar materiaal voldoet niet en moet u vervangen of aanvullen met geschikter materiaal uit categorie 1. Alleen een ketting, een ketting met harde kunststof, een voederketting of een harde bal voldoen dus niet.
Categorie 3: materiaal dat u niet mag gebruiken
- Autobanden zijn geen veilig verrijkingsmateriaal en zijn verboden. Er is niet alleen een groot risico op verwondingen, er is ook een gevaar voor de voedselveiligheid.
- Synthetisch touw kan bij doorslikken verstoppingen in de darmen veroorzaken.
- Materiaal dat chemisch of biologisch vervuild is, bv. materiaal met sporen van verf of van inkt, gedroogde varkensoren of hondensnacks.
- Oud, gedroogd of gerecycleerd hout is onveilig wegens de splinters en mogelijke andere scherpe objecten zoals nagels. Geef ook geen hout of snoeisel van giftige planten zoals taxus, buxus, rododendron, gouden regen.
- Karton waarin nietjes kunnen zitten.
- Zeer droog zaagsel kan stoffig en irriterend zijn voor de luchtwegen.
Let op: slecht opgeslagen stro, onbehandelde turf of compost van champignons kunnen ook ziekteverwekkers bevatten en nefast zijn voor de gezondheid van de varkens. Vervuilde materialen moeten vermeden worden.
Aandachtspunten
- Het verrijkingsmateriaal moet goed bereikbaar zijn voor alle varkens zodat het geen competitie of agressie veroorzaakt.
- Hang/monteer verrijkingsmateriaal op ooghoogte van de dieren, maar hou ook rekening met de veiligheid van de verzorger(s). Hang het (niet losse) materiaal bij voorkeur op met een ketting. Knoop het vast of bevestig het in of aan een houder die aan de wand of de box is gemonteerd. Monteer het niet naast de drinknippel of de voederbak.
- Geef bij voorkeur meerdere en verschillende materialen. Zorg voor afwisseling.
- Het verrijkingsmateriaal moet proper en veilig zijn zodat de gezondheid van de varkens niet in het gedrang komt.
- Ideaal verrijkingsmateriaal voldoet ook aan volgende eigenschappen: eetbaar, kauwbaar, onderzoekbaar en vervormbaar.
- Evalueer de materialen op een grondige manier. Een materiaal voldoet pas als uit de evaluatie een gunstig effect blijk.