De verordening die het trans-Europees vervoersnetwerk (TEN-T) bepaalt, definieert ook de vereisten waaraan dat netwerk moet voldoen. Het netwerk, uitgetekend op kaart, heeft een structuur met twee lagen, namelijk het uitgebreide netwerk en het daarop gebaseerde kernnetwerk. De lidstaten spannen zich in om het kernnetwerk in 2030 te realiseren en conform de vereisten te maken. Het uitgebreide netwerk moet in 2050 gerealiseerd zijn.

De herziening van de TEN-T verordening(opent in nieuw venster) heeft als doel om meer focus te leggen op vergroening, digitalisering, duurzaamheid en weerbaarheid en de integratie van het nieuwe concept militaire mobiliteit. Het Commissievoorstel werd op 14 december 2021 gepubliceerd.

Na verschillende iteraties en nieuwe compromisteksten werd op de Transportraad van 5 december 2022 een Algemene Benadering aangenomen. De triloogonderhandelingen tussen de Raad, de Commissie en het Europees Parlement (de zgn. trilogen) om tot een compromistekst te komen die door alle partijen kan gedragen worden, loopt momenteel. Er wordt getracht om het dossier af te ronden tegen eind 2023, zodat de aangepaste TEN-T verordening in 2024 van kracht kan worden.

Het begrip ‘intelligente vervoerssystemen’ is heel breed en kan gaan van autonome wagens tot slimme verkeerslichten, maar ook toepassingen in andere transportmodi zoals autonome shuttles en vaartuigen voor binnenvaart en maritiem vervoer.

Het connecteren van de voertuigen met de infrastructuur, met andere wagens, met de beschikbare data over de huidige verkeerssituatie, zowel op de locatie waar het voertuig zich bevindt of waar het voertuig zich naartoe verplaatst, zijn verschillende elementen die nodig zijn om de verkeersveiligheid te garanderen en te verbeteren, maar die ook kunnen bijdragen tot een efficiënter transportsysteem.

Omdat ontwikkelingen op dit vlak niet stil staan en mogelijk nog versneld kunnen worden, is de herziening van de richtlijn intelligente vervoerssystemen(opent in nieuw venster) aan de orde. Het Commissievoorstel werd op 14 december 2021 gepubliceerd.

Na verschillende iteraties en nieuwe compromisteksten vanuit het Franse voorzitterschap werd op de Formele Raad van 2 juni 2022 een Algemene Benadering aangenomen. Het Europees Parlement nam het compromisvoorstel aan op 3 oktober 2023. Momenteel loopt de juris-linguïstische screening, waarna de tekst in de komende weken wordt gepubliceerd in het EU Publicatieblad.

Voor de vergroening van transport binnen Europa is de overstap naar zero-emissie voer- en vaartuigen nodig. Om transportstromen te garanderen, moet voldoende laad- en tankinfrastructuur voor alternatieve brandstoffen beschikbaar zijn. Bovendien is efficiëntie voor grensoverschrijdend vervoer essentieel, dus uniformiteit en toegankelijkheid van die infrastructuur moeten nagestreefd worden.

Het voorstel voor de herziening van de richtlijn alternatieve brandstoffeninfrastructuur(opent in nieuw venster) werd op 14 juli 2021 gepubliceerd. Het voorstel is een verordening (in het Engels)(opent in nieuw venster) geworden.

Het voorstel neemt nieuwe doelstellingen voor de lidstaten op over elektromobiliteit en waterstof voor zowel licht ((bestel)wagens) als zwaar wegvervoer maar ook voor de vergroening van andere transportmodi (waterstof, walstroom zee- en binnenvaart). Voor LNG worden de huidige doelstellingen uit AFID tegen 2025 hernomen. Bovendien wordt er gefocust op interoperabiliteit, de brede beschikbaarheid van infrastructuur in de hele Europese Unie, normering en eenduidige informatie en communicatie.

Op 28 maart 2023 werd er een akkoord gevonden tussen de Europese Raad, Commissie en Parlement en de tekst werd bekrachtigd door Raad en Parlement en op 22 september 2023 werd de nieuwe verordening AFIR (in het Engels)(opent in nieuw venster) gepubliceerd in het EU Publicatieblad.

De bevoegdheidsverdeling is complex, want sinds de derde en zesde staatshervorming zijn er uitgebreide bevoegdheden voor zowel de federale overheid als voor de deelstaten. Sterk vereenvoudigd kan de volgende opdeling worden gemaakt:

• De federale overheid is in grote mate bevoegd voor de luchtvaart en het spoorbeleid.
• De gewesten zijn in grote mate bevoegd voor het wegvervoer en het havenbeleid.
• Het watergebonden transport is gemengd waarbij de estuaire vaart, de binnenvaart, maritieme toegang en kustbeheer onder verantwoordelijkheid van de deelstaten vallen.

Het Departement Mobiliteit en Openbare Werken heeft een coördinerende rol binnen het Europese beleidsvormings- en uitvoeringsproces voor de transportdossiers waarvoor Vlaanderen bevoegd is:

• Een transportattaché vertegenwoordigt het beleidsdomein op Europese raadswerkgroepen en formele evenementen via de Vertegenwoordiging van Vlaanderen bij de Europese Unie(opent in nieuw venster). Het uitbouwen en onderhouden van relevante Europese contacten is een kerntaak om de beleidsvorming te kunnen beïnvloeden.
• Experten binnen de Vlaamse overheid volgen de besprekingen en zijn verantwoordelijk voor de Vlaamse standpuntbepaling, de prioriteiten omtrent het dossier maar ook de breekpunten. Waar nodig worden ook externe stakeholders geraadpleegd, in samenwerking met het Vlaams-Europese verbindingsagentschap(opent in nieuw venster), en wordt de input gecoördineerd, geconsolideerd en afgestemd met de andere gewesten en de federale overheid.
• Tijdige implementatie en omzetting van regelgeving wordt centraal opgevolgd en bewaakt.

Vlaanderen weegt actief op de Europese transportagenda en focust daarbij op de dossiers met een grote socio-economische impact zoals het Europees havenbeleid, wegbeleid en de binnenvaart. Daarnaast zijn er ook meer horizontale prioriteiten zoals Intelligente transportsystemen (ITS), verkeersveiligheid, actieve modi, de modal shift, de uitrol van alternatieve brandstoffen, stedelijke mobiliteit, aandacht voor het onderhoud van bestaande infrastructuur, havens als multimodale clean energy hubs … die ook een grote impact hebben op mobiliteit.