Wie komt hiervoor in aanmerking?

Alle straffen waar maximaal twee jaar celstraf op staan, komen in aanmerking om door het parket naar ons doorgestuurd te worden voor ‘bemiddeling’, ‘maatregelen’ of ‘bemiddeling én maatregelen’. De belangrijkste voorwaarde is dat de dader toegeeft de feiten gepleegd te hebben. Hij erkent zijn burgerrechtelijke verantwoordelijkheid en wil actief en vrijwillig het slachtoffer schadeloos stellen. Dat ondertekent hij ook. Ik stel het daders voor als een duidelijke kans die ze krijgen van het parket om zonder strafblad de zaak te regelen: “Je staat in de gang voor de rechtszaal. Hier kan het minnelijk geregeld worden zonder dat de rechter een uitspraak doet. Grijp je die kans niet, dan kan je alsnog daar terechtkomen”.

Deze procedure is in oorsprong gecreëerd voor mensen die voor het eerst met de rechtbank in aanraking komen. Een ultieme kans om je te herpakken voor het ‘serieus’ wordt. Die zaken zijn er zeker nog maar ze zijn in de minderheid. BEM wordt bij steeds meer misdrijven toegepast. We zien vandaag allerlei zaken passeren. Van iemand die een krans gestolen heeft op het kerkhof tot iemand die zijn partner heeft mishandeld.

Wat is bemiddeling?

Bemiddeling kan alle kanten uit. Idealiter gaan we met slachtoffer en dader rond de tafel zitten en onderzoeken we hoe het slachtoffer voldoening kan krijgen. De meeste slachtoffers wensen daar niet bij aanwezig te zijn. Dan praten we met dader en slachtoffer afzonderlijk over hoe de zaak afgehandeld kan worden.

Het resultaat kan gaan van schriftelijke excuses tot een schadevergoeding waar we -desnoods- een afbetalingsplan voor opstellen. Kosten die het slachtoffer gemaakt heeft voor mentale hulp of simpelweg de kostprijs van gestolen goederen… De schadevergoeding bevat alle facetten die een rol kunnen spelen. Er kan ook afgesproken worden dat een dader aan de oorzaken van zijn probleem gaat werken met professionele hulp. Een agressieprobleem of alcoholverslaving aanpakken, is tenslotte de beste garantie om herhaling te voorkomen. We leggen de afspraken en voorwaarden vast op papier en volgen de naleving ervan op. We gaan bijvoorbeeld na of iemand ook inderdaad naar een psycholoog gaat. Zolang de afspraken gerespecteerd worden, blijft de zaak rusten. De termijn van een bemiddelingsprocedure is één jaar tenzij het vroeger afgerond kan worden.

Wat zijn maatregelen?

Het parket kan oordelen dat de dader aan zichzelf moet werken om herhaling van de feiten te voorkomen en daar verplichte maatregelen voor oplegt. Dat kan gaan over therapie voor een drugsverslaving of aandoening als kleptomanie. Hiervoor werken we samen met het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg. Maar het kan ook om een vorming gaan om inzicht te krijgen in bepaalde triggers die aan de basis liggen voor de feiten. Een voorbeeld dat in het verleden al eens werd gebruikt is een verplicht bezoek met begeleiding aan de Dossin kazerne voor een leerkracht die in de klas had beweerd dat de holocaust nooit heeft plaatsgevonden. Die man heeft de inzichten die hij daar kreeg op papier moeten zetten. Bij zaken van intrafamiliaal geweld kan het een cursus zijn om te leren om zonder geweld met frustraties om te gaan. Of bij geweld tegen ambulancepersoneel of andere openbare dienstverlening kan geopteerd worden om daar gericht op in te zetten. Dat gaat meestal om cursussen van 20 uur.

Er kan ook geoordeeld worden dat de dader een dienstverlening moet doen aan de maatschappij van minimaal 24 uur tot maximaal 120 uur. Ook hier zijn veel mogelijkheden en wordt met de dader bekeken wat haalbaar is. We halen niemand een tijdlang weg van zijn werk maar kijken wanneer hij die dienstverlening kan doen. Er is geen directe koppeling tussen de gepleegde feiten en de dienstverlening, maar het gebeurt wel dat een dader zelf expliciet vraagt om bijvoorbeeld ingezet te worden bij een daklozenwerking of een ander sociaal doel. Je mag niet vergeten dat veel -niet alle- mensen zich bewust zijn van de fouten die ze gemaakt hebben en ook voor zichzelf het gevoel willen hebben dat ze die fout goed hebben gemaakt.

Wat als de voorwaarden niet worden gerespecteerd?

Dan doen we een aanvraag om de procedure stop te zetten en gaat de zaak terug naar het parket. Zij kunnen dan oordelen of ze alsnog de daders gaan dagvaarden of de bemiddeling en maatregelen -eventueel met verzwaarde voorwaarden- kan worden voortgezet. Zo was er onlangs een verhaal van partnergeweld dat door ons werd behandeld maar waarbij nieuwe, ernstige feiten werden gepleegd. Concreet: de partner kreeg tot driemaal toe een kussen in het gezicht geduwd. Dan gaan wij niet verder tot het parket daarover geoordeeld heeft hoe het verder moet.

Is het een efficiënte methode om recidive te voorkomen?

Daar zijn geen statistieken van. Ik kan u dus niet met ja of nee antwoorden op die vraag. Het is wel een zeer directe en menselijke aanpak binnen justitie. Je gaat met daders die hun fout erkennen en slachtoffers in gesprek. Ze kijken mekaar in de ogen en er moet geluisterd worden. Daders krijgen zo een spiegel voorgehouden en worden verplicht om met het slachtoffer rekening te houden. Dat is de basis. Je mag die impact niet onderschatten. Het alternatief van veel van deze zaken is een seponering waarbij er helemaal niets gebeurt. Of een gevangenisstraf waarbij de wil en de mogelijkheden om aan zichzelf te werken, veel beperkter zijn. Als ik dat niet meer zou geloven, moet ik een andere job zoeken. Je gaat mij niet horen zeggen dat alle daders gelouterd buitenkomen en niet meer kunnen hervallen. Ik kan mij ook verwonderen wanneer we een zaak krijgen toegestuurd waarbij iemand na 15 PV’s voor partnergeweld bij de 16de maatregelen krijgt opgelegd. Waarom veroordeel je die niet gewoon? Maar in regel ben ik ervan overtuigd dat meer zaken op deze manier moeten worden aangepakt. Het is verkeerd om het weg te zetten als een ‘zachte aanpak’. Je moet het bekijken als een efficiënte aanpak. Nu nog een doctoraatsstudent die dat komt bevestigen graag (lacht).