Cijfers justitiehuizen 2023
Databron: SIPAR
Slachtofferonthaal
Sinds 2019 is er een enorme stijging van het aantal nieuwe dossiers bij de diensten slachtofferonthaal vast te stellen. 2023 vestigt een nieuw record met 11.108 nieuwe dossiers. De dienst slachtofferonthaal kan gevat worden in de onderzoeksfase of in de uitvoeringsfase van een dossier. De onderzoeksfase loopt vanaf het neerleggen van een klacht tot aan de eindbeslissing (vonnis/arrest, seponering). De uitvoeringsfase start vanaf het vonnis/arrest en kan betrekking hebben op de uitvoering van een gevangenisstraf of van een interneringsmaatregel.
De dossiers in de onderzoekfase stijgen tot 10.331 dossiers. Er zijn verschillende factoren die de stijging van de afgelopen jaren kunnen verklaren:
- Op vraag van minister Demir heeft het College van procureurs-generaal de parketten gewezen op de mogelijkheid (voorzien in de COL 16/2012) om de diensten slachtofferonthaal te vatten in dossiers met minderjarige daders.
- Sinds 2020 is er een nieuwe systematische vatting voor dossiers vanuit de Zorgcentra na Seksueel Geweld waarbij er klacht wordt ingediend. In 2023 werd het ZSG in Limburg geopend.
- Op 3 april 2023 trad de COL 3/2023 betreffende de uitrol van het stalkingsalarm op nationaal vlak in werking, die voorziet in de systematische vatting van de diens slachtofferonthaal bij de toekenning van een mobiel stalkingsalarm.
- De parketten zijn zich, onder andere dankzij de sensibilisering door de diensten slachtofferonthaal, steeds meer bewust van het belang van de vatting van de dienst slachtofferonthaal. Daardoor zetten de parketten enerzijds meer in op een nauwere toepassing en opvolging van de systematische vattingen en anderzijds zien we dat de individuele magistraten hierbij ook een belangrijke rol spelen. Zij kunnen de dienst slachtofferonthaal, naast de systematische vattingen, namelijk ook vatten als ze van oordeel zijn dat een tussenkomt van de dienst slachtofferonthaal een meerwaarde kan betekenen. Door de hogere bewustwording van het belang van de dienst, zien we dat het ook steeds meer gebeurt.
De dossiers in de uitvoeringsfase zijn, na een terugval in 2022, terug gestegen tot 777 dossiers. Dit kan verklaard worden door de inwerkingtreding van de nieuwe bepalingen van de wet van 17 mei 2006 (wet externe rechtspositie) die voorziet in de systematische vatting van de dienst slachtofferonthaal voor bepaalde feiten, m.n. de opzettelijke misdrijven die de dood van het slachtoffer hebben veroorzaakt en de poging daartoe, de onopzettelijke misdrijven die de dood van het slachtoffer hebben veroorzaakt en de verkrachtingen en de poging daartoe.
Begeleidingsopdrachten
Maatschappelijke onderzoeken in kader van familiale conflicten
De justitiehuizen verrichten maatschappelijke onderzoeken in het kader van familiale conflicten die voornamelijk verband houden met kinderen. De familierechtbank vraagt in dat geval aan het justitiehuis een maatschappelijk onderzoek uit te voeren en een advies op te stellen, zodat die de best mogelijke beslissing kan nemen in het belang van het kind. Concreet gaat het meestal over een advies inzake de uitoefening van het ouderlijk gezag en de verblijfs- en omgangsregeling tussen ouders en kinderen in (echt)scheidingszaken of recht op persoonlijk contact van grootouders met hun kleinkinderen.
De instroom van het aantal aanvragen voor maatschappelijke onderzoeken in scheidingszaken vertoont na een stijging tot 2013 een gestage daling. Vanaf 2019 zien we opnieuw een geleidelijke toename van aantal dossiers op jaarbasis. Waar het aantal dossiers in 2019 1.642 bedroeg, zien we de daaropvolgende jaren een zeer voorzichtige stijging. In 2020 werden er 1.650 maatschappelijke onderzoeken in scheidingszaken verricht, in 2021 waren dat er al 1.686. Na een lichte daling in 2022 naar 1.578 dossiers, tekent zich in 2023 opnieuw een opwaartse trend af (1.635 dossiers) De meerderheid van de opdrachten, 1.522 dossiers, heeft betrekking op de uitoefening van het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling en/of het recht op persoonlijk contact met de kinderen. In mindere mate, in 41 dossiers, heeft de opdracht betrekking op het recht op persoonlijk contact met grootouders/anderen.
De justitiehuizen behandelen voornamelijk hoog-conflictueuze scheidingen. Het gaat hierbij over situaties waarbij de alternatieve aanpak niet gelukt is en waar sprake is van een escalatie van het conflict.