Op dit moment cirkelen er zo’n 9.000 operationele satellieten rond de aarde. Zo zijn er navigatiesatellieten die ervoor zorgen dat we met onze smartphones de weg vinden, weersatellieten die ons vertellen of we de volgende dag best een T-shirt of een trui zouden dragen, en satellieten die gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek. Van het Galileosatellietnavigatiesysteem, het aardobservatieprogramma Copernicus tot de Sentinelsatelliet CO2M: het gaat stuk voor stuk om systemen die data verzamelen en ze terugsturen naar de aarde.

Onvoorstelbaar veel data

Het verwerken van al die data bij het Europees Ruimteagentschap ESA vraagt om een sterke regie. En daarvoor is topvrouw Inge Jonckheere als Head of Green Solutions verantwoordelijk. ‘Het gaat om onvoorstelbaar veel data, petabytes per dag. Om je een idee te geven, 1 petabyte bevat 1.000 terabytes’, legt Inge uit. ‘Die data worden door heel veel diensten voor heel verschillende doeleinden gebruikt. Klimaatwetenschappers gebruiken ze om de klimaatverandering te monitoren, meteorologische instituten gaan ermee aan de slag om het weer te voorspellen, verzekeringsmaatschappijen maken er accuratere risico-inschattingen mee. Ik kan zo nog oneindig veel voorbeelden opnoemen.’

Europese satellietprogramma’s

Het wordt pas echt interessant als verschillende satellieten met elkaar communiceren, en de data van meerdere satellieten worden samengelegd. Zo vormen 28 satellieten samen het Europese Galileosatellietnavigatiesysteem. Dat systeem zorgt ervoor dat we in Europa tot op de meter nauwkeurig kunnen navigeren en maakt complexe toepassingen als autonoom rijdende auto’s mogelijk.

Het belangrijkste satellietprogramma is misschien wel Copernicus, het gemeenschappelijke aardobservatieprogramma van de Europese Unie met ESA. Copernicus bestaat op dit moment uit 7 speciaal ontwikkelde satellieten: Sentinels. Die brengen de aarde scherper dan ooit in beeld: de oppervlaktetemperatuur van onze oceanen, de samenstelling van onze atmosfeer, de hoogte van de zeespiegel, de dichtheid van de vegetatiebedekking,…

In 2026 staat de lancering van een nieuwe Sentinelsatelliet gepland: CO2M. Die zal als eerste satelliet ooit in staat zijn om in de atmosfeer nauwkeurig de CO2- en methaanuitstoot te meten die afkomstig is van menselijke activiteiten. Het belang van de CO2M-missie kan moeilijk overschat worden. Inge schreef vanuit de werkgroep mitigatie (WGIII) als enige Belg mee aan het jongste klimaatrapport van het VN-klimaatpanel IPCC, en legt uit: ‘Europese satellieten hebben het potentieel om ons leven gemakkelijker te maken en de aarde te monitoren en beschermen. Het nagaan van internationale klimaatafspraken is gebaseerd op nationale rapporteringen van de landen. Ze maken een inschatting van hun eigen uitstoot, en die inschattingen vormen de basis van alle klimaatacties. Maar als je gaat kijken vanuit de ruimte, zie je dat de echte uitstoot veel hoger ligt dan de zelfrapporteringen doen vermoeden. De CO2M-missie neemt alle subjectiviteit weg, en maakt accurate, geïnformeerde acties mogelijk.’

Vlaamse satellieten en technologie

Eén van de drie instrumenten aan boord van de CO2M-satelliet, is volledig van Vlaamse makelij: een cloud imager die wordt gemaakt door OIP Sensor Systems uit Oudenaarde. En dat is bij lange na niet de enige Vlaamse bijdrage aan Copernicus. Zo leggen de Belgische PROBA-V- en PROBA-V-CC-satellieten verwoestijning, ontbossing en landbouw in beeld. Die beelden worden verstuurd naar datacentra op aarde en helpen bedrijven, overheden en burgers de aarde beter te begrijpen.

De Copernicuswebsite(opent in nieuw venster) vertelt je alles over Europese aardobservatie.