Metadata: Bevolking: omvang en groei

Statbel, bewerking Statistiek Vlaanderen
Eurostat

Wettelijke bevolking: Statbel rapporteert over de ‘wettelijke bevolking’ (‘legally resident population’) op basis van het Rijkregister van de natuurlijke personen. Standaard geeft deze statistiek de stand weer op 1 januari van het kalenderjaar, zoals kan worden afgeleid uit de inschrijvingen in het bevolkingsregister (Belgen en buitenlanders die gemachtigd zijn tot vestiging op het Belgisch grondgebied) en het vreemdelingenregister (buitenlanders die toegelaten of gemachtigd zijn tot een verblijf van meer dan 3 maanden op het Belgisch grondgebied, hetzij voor bepaalde of onbepaalde duur). Bepaalde categorieën buitenlanders (vb. diplomatiek en consulair personeel) zijn vrijgesteld van inschrijving in de bevolkingsregisters. In sommige gevallen kunnen zij op eigen vraag wel ingeschreven worden. Enkel in dat geval worden zij meegerekend in de bevolkingscijfers.

Het Rijksregister omvat verder ook het wachtregister voor asielzoekers (verzoekers om internationale bescherming) waarin asielzoekers ingeschreven worden door de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) evenals een wachtregister voor EU-burgers in afwachting van woonstcontrole (waarna deze worden ingeschreven in het vreemdelingenregister en worden meegeteld in de bevolkingscijfers). Sinds 1995 worden personen ingeschreven in het wachtregister voor asielzoekers (verzoekers om internationale bescherming) niet meer meegeteld in de bevolkingscijfers van Statbel. Pas nadat asielzoekers worden overgeschreven van het wachtregister voor asielzoekers naar een regulier bevolkingsregister, na erkenning als vluchteling, na toekenning van een statuut subsidiaire bescherming of na verwerving van een verblijfsvergunning om een andere reden, worden zij opgenomen in de bevolkingsstatistieken van Statbel.

Gewoonlijk verblijvende bevolking: het Europese statistiekbureau Eurostat rapporteert over de ‘gewoonlijk verblijvende bevolking’ (‘usually resident population’), dat wil zeggen de bevolking die op het aangegeven territorium (land/regio/gemeente) gewoonlijk verblijf houdt. De ‘gewone verblijfplaats’ slaat meer bepaald op de plaats waar een persoon normaal leeft, ongeacht tijdelijke afwezigheden om reden van recreatie, verloven, bezoeken aan vrienden of bekenden, werkomstandigheden, medische verzorging of religieuze bedevaarten. Worden enkel als gewoonlijke residenten beschouwd: 1) de personen die al langer dan 12 maanden vóór de referentietijd (1 januari van het aangegeven jaar) in de verblijfplaats leven, en 2) degenen die binnen de laatste 12 maanden vóór de referentietijd zijn gearriveerd met de bedoeling om er langer dan een jaar te verblijven (cf. Verordening (EG) nr. 862/2007 van het Europese Parlement en de Raad betreffende communautaire statistieken over migratie en internationale bescherming).

Belangrijk in de Europese bepaling is dat ook de asielzoekers worden meegeteld, tenminste voor zolang ze langdurig (>12 maanden) in het ontvangstland verblijven (ingeschreven zijn) of althans de intentie daartoe hebben. In de praktijk hanteren de EU-lidstaten diverse methodes om – bij benadering – te voldoen aan de Europese bepalingen over de ‘gewoonlijk verblijvende bevolking’ en de ‘internationale migraties’. Vanaf 2011 rapporteert lidstaat België aan Eurostat over de ‘gewoonlijk verblijvende bevolking’ volgens de Europese definitie. Die telt iets meer leden dan de ‘wettelijke bevolking’ (ongeveer 30.000 extra voor België en 10.000 extra voor het Vlaamse Gewest).

Bevolkingsdichtheid: gemiddeld aantal inwoners per oppervlakte-eenheid (hier per km²). Voor het berekenen van de bevolkingsdichtheid per gemeente wordt in België (en zijn gewesten) de totale oppervlakte per gemeente gebruikt en dus niet de landoppervlakte (met exclusie van grote meren en rivieren) zoals algemeen aanbevolen door Eurostat (cf. het Corine Land Cover Project; zie: https://www.eea.europa.eu/publications/COR0-landcover).

Merk op dat vanaf 1/01/2018 nieuwe oppervlakten (per gemeente) in rekening zijn gebracht, waarover Statbel op haar publieke website als volgt bericht:

“Tot en met 2017 werd de berekening van de totale oppervlakte gebaseerd op de bestanden uit de kadastrale legger van de FOD Financiën. De gegevens in die databank werden oorspronkelijk gedefinieerd tijdens de Napoleontische tijd (toen het Kadaster werd opgericht). Vanaf de resultaten van 2018 zijn de totale oppervlakten afkomstig van de databank CADGIS van de FOD Financiën. De gegevens in die databank zijn gebaseerd op de meest recente meettechnieken. De totale oppervlakten zijn sindsdien ook in lijn met internationale conventies en de richtlijnen van Eurostat, het Europese statistiekbureau. Om die reden werd de oppervlakte van de kuststrook tot aan de laagwaterlijn meegerekend bij de tien kustgemeenten. Deze nieuwe berekeningsmethode heeft enkel een invloed op de totale en de niet-gekadastreerde oppervlakten.”

Bron: Statbel, Bouwen & Wonen, Bodembezetting volgens het kadasterregister, geraadpleegd 4/02/2020.

Vlaamse Gemeenschap: omvat alle inwoners van het Vlaamse Gewest en deels ook inwoners van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Daartoe werd in 1999 door de toenmalige Vlaamse overheid de zogenaamde ‘Brusselnorm’ voorgesteld, eerst als budgettaire norm, vervolgens als bevolkingsnorm. De Brusselnorm is gebaseerd op de veronderstelling dat een derde van de bevolking in Brussel tot de Vlaamse Gemeenschap behoort. De financiering van deze doelgroep die de Vlaamse Gemeenschap in Brussel wil bereiken, staat in verhouding tot de omvang van deze groep vergeleken met de totale bevolking in het Vlaamse Gewest.

Bron: De Blander R., Janssens R., Kavadias D. (2019). Financieringsnota Brussel. Brussels Informatie-, Documentatie- en Onderzoekscentrum, BRIO Working Paper 2019/5.

De Europese statistiek mist de kwaliteit van een gesloten logisch systeem dat kenmerkend is voor de Belgische bevolkingsstatistiek. Die laatste vertoont echter een blinde vlek voor de ‘niet-wettelijke bevolking’.

De intentionele component in de definitie van de ‘usually resident population’ in de Europese Verordening (EG) nr. 862/2007 heeft tot gevolg dat menige lidstaat enkel een schatting of benadering daarvan kan aanleveren – eerder dan een volwaardige telling, cf. website van Eurostat: “Member States may estimate the total usually resident population referred to in paragraph 1 from the legally resident or registered population using scientifically-based, well-documented, and publicly available statistical estimation methods.”

Voor meer info van Statbel over de berekening van de bevolking volgens de Belgische en Europese definitie: zie de website van Statbel (bij ‘bevolking’, ‘structuur van de bevolking’- en ‘metadata’).

Rijksregister: Website(opent in nieuw venster)
Statbel: Bevolking(opent in nieuw venster)
Eurostat: Population and social conditions(opent in nieuw venster)

Bevolking: omvang en groei