Appartementen: van elektrische verwarming naar een warmtepomp

Eind vorige eeuw, toen er amper aandacht was voor energie-efficiënt verwarmen, zijn heel wat appartementen voorzien van elektrische verwarming. Voor de gebruiker was dat een goedkope investering. In die tijd werd gestimuleerd om ’s nachts elektriciteit te gebruiken voor de opslag (accumulatie) van warmte, met goedkope stroom van de kerncentrales.

Vandaag is directe elektrische verwarming in de vorm van accumulatieverwarming, elektrische vloerverwarming, infraroodverwarming,… verouderd. De zeer voordelige elektriciteitstarieven via het exclusief nachttarief is stopgezet, en er is een alternatief beschikbaar dat 3 tot 4 keer minder elektriciteit gebruikt, de warmtepomp.

Veelgestelde vragen

• Waarom scoort elektrische verwarming slecht in het EPC?
• Waarom wordt het exclusief nachttarief afgebouwd(opent in nieuw venster)? (Fluvius)

Om de klimaatdoelstellingen te halen, is het belangrijk dat ook elektrisch verwarmde appartementen de overstap naar duurzame verwarming maken. De toekomstgerichte verwarmingssystemen zijn warmtenetten en warmtepompen.

• Voor elektrisch verwarmde appartementen is overschakelen op een warmtepomp meestal het beste alternatief. Er is namelijk een voldoende zware elektrische aansluiting aanwezig.
• Op een aantal locaties in Vlaanderen ligt een warmtenet of is er een warmtenet gepland. Dat zijn vooral stedelijke gebieden. Overschakelen op een warmtenet is voor een appartementsgebouw vooral interessant als er al een collectieve verwarmingsinstallatie is. Bij appartementen met elektrische verwarming is de verwarming doorgaans individueel, per appartement, waardoor aansluiten op een warmtenet meestal niet overwogen wordt.

Een elektrische warmtepomp is drie tot vier keer efficiënter dan directe elektrische verwarming, waardoor uw energiegebruik voor ruimteverwarming sterk daalt.

Rekenvoorbeeld:

Een lucht-luchtwarmtepomp met een investeringskost van 8.000 euro met een jaargemiddelde efficiëntie van 3 vervangt elektrische weerstandsverwarming die per jaar 10.000 kWh aan warmte levert. Met een elektriciteitsprijs van 0,30 euro/kWh is deze warmtepomp op 4 jaar terugverdiend. De jaarlijkse energiekosten dalen van 3000 euro per jaar, naar 1000 euro per jaar, een jaarlijkse besparing van 2000 euro. De terugverdientijd wordt nog korter als we Mijn Verbouwpremie meerekenen.

Door het grote verschil in efficiëntie, kan het EPC bij de overstap naar een warmtepomp, meerdere labels verbeteren. Een ruwe inschatting van het verschil kunt u narekenen met de webtool ‘warmtepompklaar’. Voor een exacte berekening, op maat van uw project, kunt u bij een energiedeskundige type A terecht.

In dit geval zijn er één of meerdere buitenunits, meestal op het dak, van waaruit leidingen vertrekken naar de verschillende appartementen. Een collectieve installatie geniet de voorkeur:

• het geluid van de buitenunit bevindt zich op één plaats en kan daar beter beheerst worden, dan als de buitenunits verspreid worden.
• alle bewoners van het appartementsgebouw genieten van deze duurzame verwarming, waardoor er meer draagvlak kan zijn bij de VME voor de plaatsing van deze warmtepomp.

In dit geval heeft ieder appartement een eigen buitenunit die op een balkon, op het dak, of aan een buitenmuur gehangen wordt.

• Voordeel: de eigendom en het initiatief ligt volledig bij de eigenaar van het appartement.
• Uitdaging: de VME moet akkoord gaan met de plaatsing van de buitenunit. Er is bijzondere aandacht vereist voor het visueel inpassen, en voor het beperken van geluid naar de omwonenden.

In dit geval zit de warmtepomp in één omkasting, binnen in het appartement. Via een luchtkanaal door de gevel wordt buitenlucht naar binnen gehaald, de warmte wordt aan deze buitenlucht onttrokken via de warmtepomp die binnen staat, en vervolgens verlaat afgekoelde lucht het gebouw weer via een tweede luchtkanaal.

• Voordeel: aan de buitenkant heeft deze installatie enkel twee doorboringen nodig. Er is geen buitenunit, want die wordt binnen in het appartement geplaatst. De nadelen die bij een buitenunit horen, vallen dan ook weg: discussies over geluid voor omwonenden, of buitenunits die visueel storend geplaatst zijn, zijn hier niet aan de orde.
• Nadeel: de binnenunit maakt geluid. De bewoner kan de binnenunit (en het geluid) wel uitschakelen, bijvoorbeeld tijdens het slapen.

Een lucht-luchtwarmtepomp zorgt voor ruimteverwarming en ruimtekoeling, maar kan geen sanitair water opwarmen. Voor het opwarmen van sanitair water is een apart toestel vereist, zoals een warmtepompboiler.

Wenst u een toestel dat zowel ruimteverwarming als sanitair warm water levert, dan is een lucht-waterwarmtepomp de meest voor de hand liggende optie. In plaats van binnenunits voor luchtverwarming, heeft u dan centrale verwarming nodig met radiatoren, vloerverwarming of convectoren. Er kan gekozen worden voor een collectieve lucht-waterwarmtepomp voor het volledige appartementsgebouw, of voor een individuele in elk appartement.

Elektrische verwarming is stil, terwijl een warmtepomp met lucht als bron of afgifte wel geluid maakt (vergelijkbaar met een elektrische tandenborstel). Het is belangrijk dat de installateur hier voldoende aandacht voor heeft.

De ‘Code van goede. Geluid van buitenunits van residentiële lucht-lucht (airco) en lucht-water warmtepompen’ geeft daar meer informatie over.

• Ruimte voor binnenunit
  • Een individuele lucht-waterwarmtepomp heeft in het appartement de grootte van een grote (Amerikaanse) koelkast nodig voor de binnenunit en ook nog een opslagvat voor sanitair warm water.
  • Een lucht-luchtwarmtepomp neemt binnen minder plaats in. Bij een klassieke lucht-luchtwarmtepomp die bestaat uit een buitenunit en binnenunits, worden de binnenunits hoog tegen de muur geplaatst. Bij de keuze voor een monoblock lucht-luchtwarmtepomp kunnen de binnenunits op de plaats van de elektrische verwarmingselementen komen, en is geen buitenunit nodig.
• Ruimte voor buitenunit
  • Zowel lucht-lucht- als lucht-waterwarmtepompen vereisen ofwel een individuele buitenunit, ofwel een collectieve buitenunit op het dak (behalve een monoblock lucht-luchtwarmtepomp). Een individuele buitenunit is gemiddeld een meter breed, een halve meter hoog en 30 cm diep.
• Bij de keuze voor een collectieve warmtepomp moeten leidingen aangelegd worden naar de verschillende appartementen.