Aanvullende reglementen op het wegverkeer (AR) opmaken

Maatregelen naar aanleiding van voorbijgaande, plotse of gelegenheidstoestanden vinden hun weerslag in tijdelijke politieverordeningen. Art.130bis van de Nieuwe Gemeentewet(opent in nieuw venster) bepaalt dat het college van burgemeester en schepenen bevoegd is voor de tijdelijke politieverordeningen.

Het Departement MOW voert hierover geen bijzonder toezicht. Als de tijdelijke politieverordening een weg in het beheer van AWV betreft dient dit informatief worden overgemaakt aan AWV.

‘Tijdelijke’ verkeersmaatregel

Het loutere feit om een maatregel tijdelijk te noemen (en er een einddatum aan te verbinden), maakt niet dat het in werkelijkheid ook om een tijdelijke aangelegenheid gaat. Hiervoor kan onder meer verwezen worden naar het arrest van de Raad van State van 9 februari 2005 (arrest nr. 140.395(opent in nieuw venster)). De Raad van State stelt hier dat het loutere feit om een beperkte duur aan een bepaalde maatregel te verbinden, een van nature blijvende situatie niet occasioneel maakt.

Mede bepalend voor het tijdelijk karakter van de verkeersregeling is de aanleiding tot de maatregel: waarom wordt de maatregel genomen? Is de aanleiding een tijdelijke situatie of zal die zich permanent voortzetten en is er eerder nood aan een AR?

Om die aanleiding te laten blijken is het van belang dat de wegbeheerder de motieven voor de reglementering duidelijk vermeldt in de overwegingen. In het geval van tijdelijke reglementen is ook het vermelden van een uitdrukkelijke einddatum aangewezen. Die geeft aan hoe lang de tijdelijke maatregel zal gelden.

Voorbeelden van tijdelijke verkeersmaatregelen

Verkeersmaatregelen naar aanleiding van:

• een carnavalstocht (die tocht vindt misschien elk jaar plaats, maar mogelijk is de optocht niet altijd dezelfde en dringen zich niet altijd dezelfde verkeersmaatregelen op);
• een jaarlijkse wielerwedstrijd (de parcours van deze wedstrijden en de bijbehorende verkeersmaatregelen willen wel eens wijzigen);
• een huwelijk van een belangrijk persoon dat een grote verkeersstroom met zich meebrengt;
• de situatie waarin de Ronde van Frankrijk uitzonderlijk door België trekt;
• een manifestatie waarvoor de toelating gevraagd wordt aan de gemeente
• proefopstellingen : maatregelen in het kader van proefprojecten kunnen opgenomen worden in tijdelijke politieverordeningen. Zaak is dan wel dat duidelijk gesteld wordt dat de situatie wordt opgevolgd, gemonitord, geëvalueerd (wanneer? Hoe? Criteria? Betrokkenen?… ). Zo is het duidelijk dat het werkelijk om een proef gaat. Als deze langer dan een jaar gelden is wellicht een AR meer aangewezen.

Dit zijn situaties die vooraf gekend zijn en die toelaten aan het college van burgemeester en schepenen om tijdelijke maatregelen te nemen.

Tijdelijke politieverordeningen vs. AR

Voor de tijdelijke politieverordeningen zijn er maar weinig regels vastgelegd.

Wel bestaat er een duidelijke parallel met de AR.

Het gaat telkens om politieverordeningen op het wegverkeer:

• AR voor maatregelen van permanente of periodieke aard;
• tijdelijke politieverordeningen voor maatregelen van tijdelijke aard.

Voor een weggebruiker maakt het geen enkel verschil of de signalisatie waar hij rekening mee moet houden tijdelijk werd aangebracht, of permanent is. Wat de reden is voor het instellen van een toegangsbeperking, of een snelheidsbeperking, een inhaalverbod, beperkte parkeertijd, etc. is voor de weggebruiker die met de signalisatie wordt geconfronteerd, irrelevant. Als hij de signalisatie niet naleeft, zal hij in de beide gevallen (tijdelijk of permanent) op dezelfde wijze kunnen bestraft worden.

Het is belangrijk rekening te houden met het feit dat het gaat om politieverordeningen op het wegverkeer:

• enerzijds gaat het om verordeningen, waarbij regels worden opgelegd aan burgers
• anderzijds betreft het verkeersmaatregelen

De gemeente bepaalt met andere woorden welke verkeersregels weggebruikers (tijdelijk) op een bepaalde plaats moeten naleven.

Wanneer de gemeente beslist op een bepaalde plaats een bepaalde verkeersmaatregel door te voeren, dan moet deze beslissing altijd gepaard gaan met het plaatsen van de correcte verkeerstekens.

Omgekeerd moet voor het plaatsen van verkeerstekens die verplichtingen opleggen aan de weggebruikers een politieverordening worden genomen.

Tijdelijke politieverordening vs. signalisatievergunning

Vergunningen en verordeningen kunnen naast elkaar bestaan, maar kunnen elkaar niet vervangen:

• Signalisatievergunning: laat de aannemer of organisator toe om de nodige signalisatie op het openbaar domein te plaatsen. Deze toelating laat bijv. de politie toe om bij eventuele controles na te gaan of aan alle voorwaarden is voldaan.
• Tijdelijke politieverordening: noodzakelijk om verordenende maatregelen te kunnen uitvaardigen die aan weggebruikers een verbod of verplichting opleggen, opgemaakt door de gemeentelijke overheid (het college van burgemeester en schepenen overeenkomstig art.130bis Nieuwe Gemeentewet).

Net zoals bij de tijdelijke versus de permanente politieverordening waar het voor een weggebruiker geen enkel verschil maakt of de signalisatie waar hij rekening moet mee houden tijdelijk werd aangebracht, of permanent is, maakt ook de aanleiding van de regeling (werken of niet) voor een weggebruiker geen verschil.

In die zin raden we aan om, ook bij werken, een tijdelijke politieverordening op te stellen wanneer de verkeersmaatregelen dit vereisen. Met andere woorden, wanneer het gaat om maatregelen die een aanvullend reglement zouden vereisen wanneer het om een periodieke of permanente aangelegenheid zou gaan (verplichtend karakter - verbod/gebod).

Een dergelijke werkwijze garandeert dat over de signalisatie wordt nagedacht en dat aan de weggebruiker op een gemotiveerde wijze verplichtingen worden opgelegd.

De verkeerstekens die enkel betrekking hebben op het verkeer op het kruispunt van een gemeente- en een gewestweg horen thuis in het AR van de gewestweg. Ook al worden ze geplaatst op de gemeenteweg.

Het uitgangspunt is dat het volledige kruispunt deel uitmaakt van de gewestweg. Dit volgt uit het tweede lid van art.7 van het decreet AR(opent in nieuw venster): “Verkeerstekens op een kruispunt waar wegen van verschillende wegbeheerders samenkomen, worden geplaatst door de hoogste overheid die één of meer van de samenkomende wegen beheert.”

Als de signalisatie de bedoeling heeft het verkeer op het kruispunt te regelen en dus enkel betrekking heeft op het kruispunt, zal de gewestelijke wegbeheerder deze signalisatie plaatsen.

Bijv.:

• Voorrangsregelingen (zoals B-borden en voetgangers- en/of fietsoversteekplaatsen);
• Verkeerslichten;
• Verkeersborden D1 die bepalen hoe het kruispunt moet opgereden/verlaten worden;
• Verkeersborden C31 die bepalen hoe het kruispunt niet mag opgereden/verlaten worden;

Aangezien ze betrekking hebben op (het kruispunt met) een gewestweg is voor deze AR een goedkeuringsprocedure vereist.

Maatregelen met gebiedsdekkend karakter zijn onder meer de maatregelen met zonale geldigheid, de afbakening van een bebouwde kom, de afbakening van een woonerf, … Het gaat met andere woorden om maatregelen die zich uitstrekken over meerdere openbare wegen.

Wat de afbakening van een gebiedsdekkende maatregel betreft, is het belangrijk op te merken dat deze steeds volledig gebeurt. Om de zone af te bakenen, beschrijft de wegbeheerder alle grenspunten van de zone waar begin- en eindeborden zullen worden geplaatst.

De afbakening van een zone is één maatregel en de gemeente neemt deze op in één artikel van eenzelfde AR. Dit geldt ook wanneer de zone gemeente- en gewestwegen omvat. De beschrijving van een zone wordt niet gespreid over een AR m.b.t. gemeentewegen en een AR m.b.t. gewestwegen.

Om het overzicht op deze zones te bewaren is het aangewezen om de beschreven zone op een kaart aan te duiden. Zo is voor iedereen meteen duidelijk of de zone al dan niet volledig afgebakend is of dat er toch nog openingen op te merken zijn. Zijn deze laatste misschien toe te schrijven aan éénrichtingsverkeer, een doodlopende weg omwille van paaltjes, enz. dan kunnen deze bijzonderheden ook in de overwegingen en/of op de kaart vermeld worden. Dit alles voorkomt onduidelijkheden en discussie. Het bijvoegen van een kaart vervangt de beschreven grenspunten in het AR echter niet.

AIs er een gewestweg opgenomen is binnen de volledige zone dan betreft het AR van de gebiedsdekkende maatregel(en) één of meerdere gewestwegen (zie categorisering). Hier dient ook voor gewaakt worden bij de grensoverschrijdende zones. Het kan namelijk zijn dat in dat geval een gewestweg opgenomen is in de zone op het grondgebied van de andere gemeente.

Een dossier kan een gemeentegrensoverschrijdend karakter hebben:

• wanneer de maatregelen zich uitstrekken over twee of meer naburige gemeenten (gemeentegrensoverschrijdend in de strikte zin);
• wanneer de maatregelen opgenomen in het AR van een gemeente gevolgen hebben voor de naburige gemeente(n) (bovenlokaal effect).

Overeenkomstig artikel 2 van het decreet lokaal bestuur(opent in nieuw venster) en artikel 41 van de Grondwet(opent in nieuw venster) kunnen gemeenten “aangelegenheden van gemeentelijk belang” regelen. Hoewel er geen algemeen geldende definitie bestaat van wat tot het “gemeentelijk belang” behoort en wat daarbuiten valt, is het duidelijk dat het invoeren van maatregelen die zich uitstrekken over het grondgebied van naburige gemeenten het lokale gemeentelijk niveau overstijgen. Ook wanneer een gemeente binnen de eigen grenzen maatregelen neemt die zich tot buiten de gemeentegrenzen laten voelen – wanneer er met andere woorden sprake is van ‘bovenlokale effecten’ – kan geoordeeld worden dat het gemeentelijk niveau overstegen wordt.

Gemeenten kunnen dus niet zonder meer verordeningen opmaken met gemeentegrensoverschrijdend ‘bovenlokaal’ karakter.

Nu is er voor deze AR weinig concreet vastgelegd. We suggereren twee werkwijzen die – binnen de grenzen van de bestaande regelgeving – het opmaken van grensoverschrijdende dossiers mogelijk maken. Hieruit blijkt dat constructief overleg een onvermijdelijke factor is.

Wanneer een gewestweg opgenomen is in de grensoverschrijdende maatregel - ook al bevindt de gewestweg zich op het grondgebied van de andere gemeente(n) - betreft het AR één of meerdere gewestwegen (zie categorisering).

Een AR is vereist voor alle verkeerslichten uit Hoofdstuk I van de Wegcode (opent in nieuw venster)(artikel 61 t.e.m. 64 KB 1/12/1975), met uitzondering van de rode en maanwitte knipperlichten die aan overwegen geplaatst zijn (resp. art. 64.2 en art. 64.3 KB 1/12/1975) en het oranjegeel knipperlicht (art. 64.1.1° KB 1/12/1975).

Een AR is vereist voor volgende verkeersborden uit de Wegcode(opent in nieuw venster):

• voorrangsborden (art. 67 KB 1/12/1975), met uitzondering van het verkeersbord B17;
• verbodsborden (art. 68 KB 1/12/1975);
• gebodsborden (art. 69 KB 1/12/1975);
• verkeersborden betreffende het stilstaan en parkeren, incl. de parkeerautomaten en -meters (art. 70 KB 1/12/1975);
• een heel aantal aanwijzingsborden: F1a, F1b, F3a, F3b, F4a, F4b, F5, F7, F9, F11, F12a, F12b, F15, F17, F18, F19, F91, F99a, F99b, F99c, F101a, F101b, F101c, F103, F105, F111, F113, F117, F118 (art. 71 KB 1/12/1975);
• zonale reglementeringen, inclusief de zones afgebakend met borden F4a en F4b (art. 65.5 KB 1/12/1975).

Een AR is vereist voor volgende wegmarkeringen uit de Wegcode (opent in nieuw venster):

• de overlangse markeringen die de rijstroken aanduiden (art. 72 KB 1/12/1975), zijnde de doorlopende streep, de onderbroken streep of de naast elkaar getrokken doorlopende en onderbroken streep;​​​
• de overlangse markeringen die een fietspad aanduiden (art. 74 KB 1/12/1975);
• de gele onderbroken streep waarlangs het parkeren op de rijbaan verboden is (art. 75.1.2° KB 1/12/1975);
• de brede witte doorlopende streep die de denkbeeldige rand van de rijbaan aanduidt (art. 75.2 KB 1/12/1975);
• de dwarsmarkeringen (art. 76 KB 1/12/1975), zoals

- de stopstreep,
- de dwarsstreep gevormd door witte driehoeken,
- de oversteekplaats voor voetgangers,
- de oversteekplaats voor fietsers;

• de voorsorteringspijlen (art. 77.1 KB 1/12/1975), de markering van verkeersgeleiders of verdrijvingsvlakken (art. 77.4 KB 1/12/1975), de markeringen die parkeerplaatsen afbakenen (art. 77.5 KB 1/12/1975), de markeringen die een opstelvak aanduiden voor fietsers en bestuurders van tweewielige bromfietsen (artikel 77.6 KB 1/12/1975) en de voorsorteringsstroken voor fietsers (art. 77.7 KB 1/12/1975) en de dambordmarkering (art. 77.8 KB 1/12/1975).