Zwervers in de provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant en Limburg
In de vorige editie van Roofdiernieuws hadden we de aanwezigheid van nieuwe zwervers rond het jaareinde al vermeld. Intussen is het genetisch onderzoek op de stalen verzameld in december en begin januari afgerond. Hierbij geven we in chronologische volgorde een overzicht van wat we nu al weten.
Terwijl de jaarling GW1954m uit de Hechtel-Eksel roedel op 6 december 2021 naar alle waarschijnlijkheid in Schilde werd bemonsterd, begon dezelfde dag een reeks aanvallen op schapen en zichtwaarnemingen in de omgeving van het Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide. De eerste aanval op 6 december vond plaats op Nederlands grondgebied in de gemeente Huibergen. Op 7 december werd een wolf gezien en gefotografeerd/gefilmd in Essen (B), aan de noordrand van de Kalmthoutse Heide. Nog een dag later, op 8 december, werd op twee plaatsen schade vastgesteld aan schapen in Essen. Na genetisch onderzoek bleek het te gaan om een wolf met haplotype WH22. Alleen wolven uit de ‘Alpiene’ (Frans-Italiaanse) populatie hebben dit haplotype. Verder onderzoek liet ook een volledige genotypering toe: het gaat om GW2402m, een mannelijke wolf die voor het eerst op een prooi werd geïdentificeerd op 2 november 2021 bij Goch in Duitsland (Nordrhein-Westfalen).
Op 9 december kon iemand een wolf filmen in Zandhoven. Hoewel de beelden kort zijn, zien we een heel forse wolf, terwijl GW2402m eerder een kleine indruk gaf. Het verschil in grootte werd dan ook bevestigd werd door de afmetingen van de pootafdrukken gevonden op beide locaties: de voorvoet van de wolf in Essen-Kalmthout was maar liefst 2 cm kleiner dan de voorvoet van de wolf in Zandhoven. Een dergelijk groot verschil laat er geen twijfel bestaan dat het om een ander individu ging. Helaas hebben we geen DNA uit Zandhoven.
De dagen en weken die daarop volgden werden regelmatig wolfwaarnemingen gedaan in de Kalmthoutse Heide en omgeving: cameravalopnames, pootafdrukken, uitwerpselen en prooiresten. Aan Nederlandse zijde waren er nog meerdere schadegevallen in Ossendrecht, Wouwse plantage en Huijbergen. Op het Zeeuwse eiland Schouwen-Duiveland werd ook een wolf gefilmd op 18 december, terwijl in het Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide nog steeds minstens één wolf aanwezig was. Hopelijk kunnen onze Nederlandse collega’s de identiteit van de ‘Zeeuwse’ wolf achterhalen aan de hand van het schadegeval van 19 december. Diezelfde dag werden er opnieuw schapen gedood aan de Nederlandse zijde van het Grenspark.
Ook op 19 december kon een medewerker van Welkom Wolf een ree als prooirest bemonsteren in Tielt-Winge (Vlaams-Brabant). Op dit staal konden we DNA van wolf effectief terugvinden maar de kwaliteit ervan was helaas onvoldoende voor een volledige genotypering. Het gedeeltelijke genotype wijkt echter sterk af van alle andere bekende wolven, waardoor dit zo goed als zeker om een ander exemplaar gaat.
In de nacht van 26 op 27 december werd een wolf gefilmd in de Antwerpse haven en er werden schapen aangevallen in Stabroek door de jaarling GW1954m uit de Hechtel-Eksel roedel. Diezelfde nacht werden er ook schapen aangevallen aan de noordelijke zijde van het Grenspark, in Wouwse Plantage. Uitwerpselen van enkele dagen oud, bemonsterd op 27 december in de Kalmthoutse heide, bleken afkomstig van de Alpiene wolf GW2402m, deze wolf was dus bijna de hele maand december aanwezig in en rond het Grenspark. Tot vandaag (eind februari 2022) is er nog steeds een wolf aanwezig in en rond het Grenspark.
Op 23 februari vernamen we dat de Alpiene wolf GW2402m bemonsterd werd in Nedersaksen, in de buurt van Lünzen, en dus met zekerheid onze contreien verlaten heeft. Als er nog altijd een wolf in regio Kalmthout zit (wat wel het geval lijkt), is dat ofwel GW1954m, de jaarling van de roedel Hechtel-Eksel, die al op 27 december in de regio aanwezig was, of nog een andere wolf die wij nog niet bemonsterd hebben.
Rond de eindejaarsperiode was er een kluwen van wolfwaarnemingen in verschillende gemeenten verspreid over de Antwerpse Kempen, Vlaams-Brabant en zuidelijk Limburg. Sommige van die waarnemingen konden bevestigd worden aan de hand van beeldmateriaal.
- Zo kon op 30 december een wolf gefilmd worden in Leuven, op 31 december in Rijkevorsel en op 1 januari 2022 in drie verschillende regio’s: in Kasterlee/Retie, in Schilde én in Sint-Truiden. De wolf van Sint-Truiden liep in de richting van Hasselt, waar hij op 2 januari dood werd opgevist uit het Albertkanaal. Het bleek om een mannetje te gaan en op basis van het uiterlijk van deze wolf was al snel duidelijk dat het geen jaarling uit de Hechtel-Eksel roedel was. Ons vermoeden, o.m. op basis van het afwijkende uiterlijk, dat het om een Alpiene wolf kon gaan werd bevestigd via het genetisch onderzoek. Deze wolf is nieuw in de database van CEWolf en kreeg de code GW2506m. Dit mannetje was in goede conditie maar eerder klein van formaat, woog 30,9 kg en had opvallend kleine voorpoten (net zoals de Alpiene wolf in Kalmthout). Op basis van de slijtage aan de snijtanden konden we al vermoeden dat dit geen welp was maar een jaarling (+- 20 maanden oud). Dit werd bevestigd via een RX van de hoektanden: de hoektandwortel bij welpen is nog hol, bij deze wolf was de holte nagenoeg dichtgegroeid. Ook het gewicht van de teelballen, 8,06 en 7,71 gram, gaven een indicatie dat we hier met een volgroeid mannetje te maken hadden. Ter vergelijking: de teelballen van de welp uit de Hechtel-Eksel roedel die in november 2021 op een leeftijd van exact zeven maanden stierf in het verkeer wogen 3,02 en 2,91 gram. De autopsie bracht verder bevestiging dat de wolf verdronken was. De nagels waren sterk afgesleten ten gevolge van de pogingen uit het kanaal met rechte betonnen oevers te klimmen. De maag was leeg.
Alpiene wolf GW2506, verdronken teruggevonden in het Albertkanaal in Hasselt op 2 januari 2022 (foto INBO)
Alpiene wolf GW2506 had opvallend kleine voorpoten voor een volgroeid mannetje (foto INBO) - Op 16 januari werd opnieuw een wolf gefilmd in de Antwerpse haven.
We kunnen voorlopig concluderen dat er de afgelopen maanden minstens vier verschillende zwervers hebben rondgelopen in Vlaanderen:
- GW1924m uit de roedel Hechtel-Eksel die aan Vlaamse zijde voor het laatst werd bemonsterd op uitwerpselen in de Kalmthoutse op 29 december 2021
- Alpiene wolf GW2506m die verdronk in het Albertkanaal in Hasselt en nieuw is in de database van CEWolf
- Alpiene wolf GW2402m die voor het eerst werd vastgesteld op schapen op 2 november 2021 bij Goch in Nordrhein-Westfalen, zich vervolgens gedurende minstens 3 weken in de regio rond Kalmthout ophield en die zich intussen bij Lünzen in Nedersaksen bevindt
- De wolf die in Tielt-Winge werd bemonsterd op een prooirest (ree). Hoewel we helaas geen volledig genotype kunnen bepalen is er op genetisch vlak wel voldoende afwijking om te besluiten dat het hier om nog een andere wolf gaat.
Het is duidelijk dat de puzzel pas compleet gelegd kan worden nadat de resultaten van de genetische analyses uit Nederland bekend zijn, die verwachten we in maart.
Wat ook opvalt is dat er meerdere zwervende wolven op korte tijd zijn gepasseerd in het uiterste noordwesten van de provincie Antwerpen. De landschappelijke configuratie is hier niet vreemd aan. Wolven die vanuit Nederland richting zuiden lopen of vanuit de Kempen westwaarts willen trekken lijken zich (tijdelijk) vast te lopen aan de dokken van de haven, de stedelijke agglomeratie van Antwerpen en het Albertkanaal. Het vormt als een ware een fuik voor disperserende wolven.