Drie nieuwe zwervers bezoeken Vlaanderen, eentje vestigt zich net over de grens in Nederland
Franse wolf in Retie en Postel
Op 21 en 22 maart werden in Retie, in het noordoosten van de provincie Antwerpen, schapen gedood door een wolf. De genetische analyse van de stalen genomen op 21 maart brachten aan het licht dat deze mannelijke wolf haplotype 22 had, een genetisch kenmerk dat typisch is voor wolven uit Frankrijk, Zwitserland en Italië. Daarmee was dit dier het eerste exemplaar uit de Alpiene populatie dat Vlaanderen aandeed. Eerder werden al drie ‘Alpiene wolven’ bevestigd via genetisch onderzoek in Wallonië. Deze wolf staat intussen gecatalogeerd als GW1625m en werd vanaf begin februari op verschillende plaatsen in het zuiden van Nederland waargenomen op basis van verschillende DNA-sporen onderzocht door onze Nederlandse collega’s van Wageningen Environmental Research. Waarschijnlijk hetzelfde dier werd op 25 maart in het naburige Postel waargenomen. De zichtwaarneming kon bevestigd worden aan de hand van een loopspoor in een akker. GW1625m heeft zich intussen gevestigd net over de grens, in de buurt van het Noord-Brabantse Heeze.
De wolf van Wiekevorst
Op 31 maart liep een andere zwervende wolf rond in Wiekevorst (Heist-Op-Den-Berg), Herenthout en Herentals, d.i. in het zuiden van de provincie Antwerpen – iets wat niet onopgemerkt voorbij ging. Tal van mensen zagen de wolf en bewakingscamera’s registreerden het dier op het terrein van een betoncentrale. Foto’s genomen door mensen die per toeval het pad van de wolf kruisten, lieten toe een aantal vachtkenmerken te beoordelen. Deze wolf bleek als twee druppels water te gelijken op de wolf die op 26 maart in de Nederlandse provincie Gelderland in een boomgaard werd gefilmd. Dezelfde wolf werd wellicht op 30 maart waargenomen in Sint-Lenaerts bij Brecht, even ten noordoosten van de stad Antwerpen. Deze wolf heeft, voor zover wij weten, geen schapen aangevallen in Vlaanderen, maar een plukje haren aan een omheining zorgden voor het begeerde genetisch materiaal. DNA-onderzoek van deze haren bracht bevestiging dat dit effectief hetzelfde dier was dat tussen 21 en 28 maart in Gelderland rondliep. Deze mannelijke wolf, in de databank van het CE-Wolf-consortium gekend als GW1608m, werd in 2019 geboren in de Rodewald roedel, ten noorden van Hannover (Nedersaksen, Duitsland). Na zijn passage in Wiekevorst leek dit dier van de radar verdwenen te zijn, tot het op 27 april een DNA-spoor achterliet op drie doodgebeten schapen in het Groothertogdom Luxemburg (Niederanven). In oktober werd het DNA van deze wolf met grote waarschijnlijk teruggevonden op een dood schaap nabij Kuhstedt, ten noorden van Bremen (Nedersaksen). Na een lange zuidwaartse tocht heeft deze wolf dus rechtsomkeer gemaakt, om terug naar het uiterste noorden van Duitsland te lopen...
De wolf van Duffel
Een maand na de passage van GW1608m was er in Nederland alweer een nieuwe zwerver opgedoken, ook deze wolf zou Vlaanderen aandoen. Het bleek te gaan om een mannelijke jaarling van de Herzlake roedel ten oosten van Meppen (Nedersaksen, Duitsland): GW1554m. Maar voor hij Vlaanderen binnenliep, bleef hij ruim een maand rondhangen in Gelderland en Noord-Brabant. Tussen eind april en juni maakte deze wolf tientallen schapen buit in een kleine regio. Dit dier leek zich uitsluitend op vee te richten.
In juni liep GW1554m de provincie Antwerpen binnen. Op 3 juni werd de wolf gefilmd in Oud-Turnhout en op 6 juni dook hij op in Duffel, een sterk versnipperde en dichtbevolkte regio. Hoewel zwervende wolven in principe overal in Vlaanderen kunnen opduiken, bleef dit dier tot eenieders verrassing een hele tijd hangen in de regio Duffel-Lier.
Deze vaststelling leverde hem aanvankelijk de naam ‘de Wolf van Duffel’ op. Leden van de organistie ‘Welkom Wolf’ doopten hem evenwel om tot ‘Billy’. Deze opmerkelijk vrijpostige wolf vertoonde een atypisch gedrag en liet zich o.a. vrij vlot waarnemen, mede door de aard van het landschap. Op een bepaald moment werd een bosje waarin het dier overdag rustte, omsingeld door een 150-tal twitchers.
Tot 18 juni verbleef de wolf in de regio Berlaar, Lier en Grobbendonk, waar hij behalve schapen ook een door kalverziekte verzwakte koe had gedood (zie foto). Daarna zette hij zijn zwerftocht verder. Hij werd waargenomen in Wechelderzande (Lille) en Vosselaar. Op de ring van Turnhout werd hij aangereden door een auto. Haren verzameld aan de bumper van de auto leverden het genetisch bewijs dat dit GW1554m was. De wolf bleek niet zwaar gewond en dook al snel opnieuw op in het Turnhouts vennengebied, waar hij opnieuw gezien werd en waar op 20 juni schapen werden gedood. Op 27 juni werd hij waargenomen in Retie, en op 29 juni werd daar een verzwakte vaars gedood in een open melkveestal.
Daarna verdween hij een hele tijd van de radar, tot een natuurfotograaf op 7 juli een wolf fotografeerde in het Limburgse Voeren: de karakteristieke kop van GW1554m was goed te zien. Later die maand werd hij nog genetisch vastgesteld via staalnames op schadegevallen in de Belgische Oostkantons en de Duitse Eifel. Ook hier had hij het onder andere op runderen gemunt en drong hij binnen in een stal.
Op 11 augustus dook in de Franse Vogezen een wolf op die er na enkele weken 20 schapen en 16 vaarzen gedood had, waarbij ook in stallen werd binnengedrongen. Eind september werd de wolf in de Vogezen in opdracht van de Franse overheid gedood door de ‘Lieutenants de la Louveterie’. Het afwijkende gedrag van deze wolf en de chronologie van de gebeurtenissen deden al heel sterk vermoeden dat dit wel eens GW1554m alias Billy kon zijn. Beeldmateriaal van de wolf uit de Vogezen lijkt dit dan ook te bevestigen – ook zonder te beschikken over het wenselijke DNA-bewijs. Omwille van het systematisch binnendringen van stallen en vooral het potentieel risico daarbij op een rechtstreeks conflict met mensen, valt het doden van een dergelijke wolf te overwegen of zelfs te verantwoorden. Toch had men in principe eerst niet-lethale afschrikkingsmiddelen moeten inzetten, in een poging dit gedrag af te leren. De Franse overheid hanteert echter haar eigen regels – die evenwel niet conform zijn met de Europese regelgeving.
Het moge duidelijk zijn dat de wedervaren met wolf Billy niet enkel opvallend maar vooral ook zeer ongewoon zijn. Laten we daarom eens kijken naar mogelijke oorzaken van dit gedrag. Het is opmerkelijk dat de geboorteroedel van deze wolf geen voorgeschiedenis heeft met aanvallen op runderen, laat staan met het binnendringen van stallen. Deze wolf heeft dit gedrag tijdens zijn dispersie dus kennelijk gaandeweg zelf ontwikkeld. Wellicht essentieel hierbij om te noteren is dat er in het gebied waar hij geboren werd en opgroeide een grote schapenhouder pertinent bleef weigeren om zijn schapen te beveiligen tegen wolven, zelfs na tal van aanvallen met grote verliezen tot gevolg. GW1554m was dus al van jongs af aan vertrouwd met vee als belangrijk en ‘logisch’ onderdeel van zijn dieet.
De geschiedenis van ‘Billy de wolf’ illustreert op pijnlijke maar treffende wijze dat het ontbreken van beschermende maatregelen voor kleinvee, in een gebied waar jonge wolven opgroeien, bijzonder vér-strekkende gevolgen kan hebben. Veehouders elders worden er vervolgens mee de dupe van, en het maatschappelijk draagvlak voor wolven wordt er door ondergraven. Het is ontstellend te moeten vaststellen dat er ook bij ons in Vlaanderen momenteel wolven opgroeien die steeds meer vertrouwd dreigen te raken met vee als gemakkelijke voedselbron.
DNA-staalname van gedode koe met kalverziekte (foto INBO)