Dieet van kleine en middelgrote carnivoren in Vlaanderen
In de loop der jaren hebben we dankzij de vele vrijwilligers van het Marternetwerk ruim 5600 carnivoren (voornamelijk marterachtigen) ingezameld. Naast het bepalen en documenteren van populatieparameters zoals leeftijdsverdeling, conditie- en voortplantingsstatus, het nemen van weefsel- en orgaanstalen voor genetisch onderzoek en onderzoek naar de verspreiding en biobeschikbaarheid van gifstoffen, is het verzamelen van kennis over de voedselecologie en de plaats van de predator in het ecosysteem steeds een belangrijk doel geweest van het Marternetwerk. Voor roofdiersoorten met van nature relatief lage dichtheden, die bovendien (met uitzondering van de vos) niet opzettelijk mogen gedood worden, vergt het verzamelen van voldoende aantallen steekproefdieren een veel langere periode dan bij jachtwildsoorten of te bestrijden soorten (muskusrat,…). Verkeerslachtoffers bieden hier een opportuniteit, maar de specimens zijn vaak opengescheurd of zelfs volledig platgereden. Bij een voldoende lang volgehouden projectduur, worden er uiteindelijk ook veel volledig intacte dieren ingezameld. Bij de intacte exemplaren kunnen we de maaginhoud – als die er is – analyseren.
Autopsie van de duizendste steenmarter door Filip Berlengee. Steenmarters worden nu niet meer verzameld. (foto INBO)
Recent publiceerden we in het wetenschappelijke tijdschrift Ecological Research een studie over de voedselecologie van zes carnivoren in Vlaanderen op basis van de analyse van de maaginhouden van 784 bunzings, 776 steenmarters, 215 dassen, 186 vossen, 93 wezels en 62 hermelijnen. Omdat dit de grootste dataset in zijn soort ooit is, biedt het een substantiële bijdrage aan de kennis over de voedselecologie van deze soorten. We onderzochten de samenstelling van het dieet voor elke soort, maar ook de mate waarin hun dieet overlapping vertoont, waardoor we inzicht krijgen in de plaats van elke soort in het voedselweb. Over alle maaginhouden heen werden in totaal 4468 voedsel-items geïdentificeerd, verdeeld over 14 hoofdcategorieën en 53 verschillende subtypes. We vermelden hier de voornaamste bevindingen:
- Bunzing, hermelijn en wezel hebben een puur carnivoor dieet
- Das, vos en steenmarter hebben een breed, omnivoor dieet
- Hoewel dassen een breed dieet hebben, bezetten ze tegelijk de meest exclusieve positie in het carnivorenvoedselweb, met een zeer groot aandeel ongewervelden (vooral regenwormen), vruchten en granen in hun dieet
- Vossen bezetten daarentegen de minst exclusieve positie in het voedselweb en zijn het meest opportunistisch in hun voedselkeuze
- Das en vos hebben de grootste nichebreedte en -overlap, hermelijn en wezel hebben de kleinste nichebreedte en -overlap. Wezels zijn namelijk gespecialiseerd in knaagdieren terwijl hermelijnen daarnaast ook vaak vogels en eieren consumeren. Bunzing en steenmarter bevinden zich qua nichebreedte en -overlap tussen das-vos en hermelijn-wezel. Beide soorten hebben echter een duidelijk verschillend dieet. Zo zijn amfibieën en konijnen (haasachtigen) prominent aanwezig in het dieet van bunzing en zijn fruit en huishoudelijk afval dat in het dieet van steenmarter
- Hoewel alle soorten een zekere mate van overlap vertonen in hun dieet, blijken ze toch een duidelijk verschillende dieetsamenstelling te hebben, met unieke voedselitems voor elke soort.
We kunnen dus concluderen dat elke soort een eigen en vrij unieke positie heeft in het voedselweb in Vlaanderen.
Het ontrafelen en determineren van maaginhouden (foto INBO)
Wie geïnteresseerd is in de full text van de studie kan ons mailen.
Deze paper is onderdeel van een drieluik dat gebaseerd is op de analyses van maaginhouden van carnivoren. Twee andere papers zijn nog in voorbereiding. De ene paper focust op de tegengestelde populatietrends van bunzing en steenmarter en de relatie met hun dieetsamenstelling. De andere bekijkt het dieet van carnivoren door de bril van enkele ecosysteemdiensten, zowel in positieve als negatieve zin.