Zweefvliegen in Vlaanderen: uiterst nuttig maar vaak bedreigd
Zweefvliegen zijn kleurrijke, als bij, hommel of wesp vermomde, maar niet stekende vliegen die we overal in Vlaanderen in grote aantallen op bloemen kunnen zien. Je kan ze herkennen aan hun luchtacrobatie en typische zweefgedrag. Samen met bijen en hommels behoren ze tot de belangrijkste plantenbestuivers, met een geschatte jaarlijkse mondiale bijdrage aan landbouwproductie van 300 miljard US dollar. Ze hebben ook een groot ecologisch belang als bestuivers van wilde bloemen. Ongeveer de helft van onze zweefvliegen zijn bovendien ook belangrijke natuurlijke plaagbestrijders van bladluizen. Het zijn dus bijzonder nuttige insecten!
Van de 309 soorten zweefvliegen in Vlaanderen zijn er 22 regionaal uitgestorven (7%) en zijn er 114 soorten op een of andere manier bedreigd (samen 44%).
De waargenomen trend bij zweefvliegen hangt sterk samen met de toestand van hun leefgebied. We merken:
- een afname van de soorten van moerassen en andere waterrijke gebieden, te wijten aan habitatverlies in oppervlakte en in kwaliteit, onder andere door meer en langere droogteperiodes
- een sterke toename van soorten van bossen, vooral van soorten die in dood hout, sapstromen en rotholtes leven, te danken aan een minder intensief bosgebruik, het laten liggen van dood, vermolmend hout, meer oude bomen in onze bossen en meer ecologisch bosbeheer
De in de Rode Lijst vastgestelde status van zweefvliegen in Vlaanderen is relatief en stelt de toestand wellicht nog te positief voor, omdat we geen gegevens van absolute aantallen individuen per soort hebben. In Duitsland vond men dat de absolute aantallen van vliegende insecten, en in het bijzonder zweefvliegen, de laatste decennia heel sterk zijn afgenomen. Dit is belangrijk omdat grote aantallen zweefvliegen nodig zijn om hun rol als bestuivers ten volle te vervullen. We hebben daarom dringend betere gegevens nodig om de toestand van deze groep nuttige insecten in Vlaanderen op te volgen.
Tegelijk moeten we niet wachten om actie te ondernemen. Hoewel we de oorzaken van de achteruitgang nog niet volledig kennen, is het duidelijk dat het herstel van waterrijke gebieden (wetlands) en het opnieuw vernatten van verdroogde natuur gunstig zijn, net als het verder inzetten op ecologisch bosbeheer met aandacht voor behoud van oude bomen, en dood hout.
Er bestaat nog geen duidelijkheid over hoe belangrijk andere milieudrukken zoals het gebruik van pesticiden en stikstofdepositie zijn voor de achteruitgang van zweefvliegen, maar gezien hun precaire toestand is elke extra bedreiging er een te veel, vooral als we de voordelen van zweefvliegen in landbouw- en natuurgebieden ten volle willen benutten.