Onderzoekscentrum voor Bomen en Struiken (Grimminge)
Het INBO heeft een onderzoekscentrum van 30 ha te Grimminge (Geraardsbergen), rond de Helix, het Vlaams Kennis- en Vormingscentrum voor Natuur en Milieu. Het onderzoekscentrum is niet alleen een onderzoeksterrein, maar bevat eveneens verschillende collecties van zeldzame inheemse boom- en struiksoorten, die bijdragen tot het behoud van de genetische rijkdom. In het onderzoekscentrum kweken we bomen en struiken op voor veldproeven. De site is ook een levend laboratorium waar de weerstand tegen ziektes en plagen of het aanpassingsvermogen van boomsoorten aan een veranderend klimaat worden bestudeerd. Verder bevat het onderzoekscentrum zaadboomgaarden en stektuinen die officieel erkend zijn als uitgangsmateriaal voor de productie van bosbouwkundig teeltmateriaal.
INBO kwekerij (Foto: Wim De Clercq, augustus 2015)
INBO kwekerij op Google Maps (Lat 50.7826936; Long 3.9354683)
1/ COLLECTIES BOOM- EN STRUIKSOORTEN
Populier (Populus sp.)
In het onderzoekscentrum bevinden zich verschillende ‘populeta’. Een populetum is een verzameling van levende populieren. De populieren in deze populeta behoren enerzijds tot de Noord-Amerikaanse soorten Populus deltoides en Populus trichocarpa en anderzijds tot de Europese zwarte populier (Populus nigra) en vormen een unieke collectie in Europa. Deze populieren werden in het INBO veredelingsprogramma gebruikt om gezonde bomen te creëren met een snelle groei, rechte stam en uitstekende houtkwaliteit voor de houtverwerkende industrie.
Populetum zwarte populier (foto: Kurt Schamp, juni 2014)
Wilg (Salix sp.)
In het onderzoekscentrum werd een ‘Salicetum’ aangelegd, een verzameling van levende wilgen . Deze wilgen behoren tot de inheemse kraakwilg (Salix fragilis),de schietwilg (Salix alba) en kruisingen tussen beide soorten (Salix x rubens). De wilgen gebruikt voor de kruisingen zijn afkomstig van autochtone wilgen teruggevonden in België. De wilgen in het Salicetum werden bekomen uit kunstmatige kruisingen tussen de autochtone wilgen en werden geselecteerd voor goede groeikracht en tolerantie aan de watermerkziekte (Brenneria salicis). Deze ziekte is in Vlaanderen sterk verspreid en kan bij sterke aantasting de wilg doen afsterven.
Tweejarige wilgen in kwekerij (Foto: Wim De Clercq, aug 2015)
Gewone es (Fraxinus excelsior)
In het onderzoekscentrum bevindt zich een eerste collectie van essen die na langdurige observatie tolerant blijken aan de essenziekte, veroorzaakt door de schimmel Hymenoscyphus fraxineus. De overleving van de gewone es wordt in Europa en ook in Vlaanderen bedreigd door deze invasieve schimmel. Het INBO volgt de vitaliteit van de es, en de verspreiding en evolutie van essenziekte in Vlaanderen, systematisch op en onderzoekt of de infectiegraad van de bomen beïnvloed wordt door specifieke standplaats eigenschappen. In samenwerking met INRAe Orléans (Frankrijk) en Alterra (Nederland) wordt gezocht naar genetische merkers om ziektetolerante essen vroegtijdig op te sporen via labotesten. Dit onderzoek heeft tot doel op termijn een collectie met ziektetolerante essen uit te bouwen, die gezond plantsoen voortbrengt, en kan opgenomen worden in de lijst van aanbevolen herkomsten.
- INBO Nieuwsbriefartikel: Essenziekte bedreigt de es in tal van Europese landen
- Artikel in De Landeigenaar in Vlaanderen: De teloorgang van de es. Op zoek naar gezonde essen
- INBO Rapport: De gezondheidstoestand van es in Vlaamse bossen
Geselecteerde es, tolerant aan de essenziekte (Foto: Kurt Schamp, Stevoort 2018)
Olm (Ulmus sp.) - synoniem "iep"
In het begin van de jaren ‘80 werd een collectie hybride olmen aangeplant als uitgangsmateriaal voor de selectie van bomen die bestand zijn tegen de olmenziekte. De olmenziekte is een zeer besmettelijke schimmelziekte die tot verwelking leidt. Iepenspintkevers brengen deze schimmel over van zieke naar gezonde bomen. De inheemse veldiep en ruwe iep zijn zeer gevoelig voor de olmenziekte. Daarom werden destijds kruisingen uitgevoerd tussen inheemse olmen en ziekte-tolerante olmen afkomstig uit o.a. Azië en Rusland. Zo ontstonden hybriden die ook tolerant zijn voor de olmenziekte. Deze hybride olmen worden nog steeds aangeplant in Nederland en België, meestal als laanboom.
2/ ZAADBOOMGAARDEN VAN AUTOCHTONE BOMEN EN STRUIKEN
Autochtone populaties bomen en struiken zijn door hun lange aanwezigheid van soms duizenden jaren zeer goed aangepast aan lokale omstandigheden en daardoor van groot belang als genetisch erfgoed. De aanleg van boomgaarden is belangrijk om autochtoon zaad ter beschikking te stellen aan de bosboomkwekers. Het INBO onderzoekt ook hoe autochtone herkomsten zich gedragen onder de voorspelde klimaatwijziging vergeleken met niet-autochtone herkomsten.
>> Lijst Erkend Bosbouwkundig uitgangsmateriaal
Contactpersoon: Kristine Vander Mijnsbrugge en An Vanden Broeck
Zaden van Boskers (Prunus avium)
De zaadboomgaard van boskers werd aangelegd in 2012 en beslaat een oppervlakte van 1,20 ha. Hij is opgebouwd uit 45 verschillende genotypes (klonen) geselecteerd na 12 jaar observatie van 23 proefpercelen. De geselecteerde bomen werden geënt op de dwergvormende onderstam Gisela 5. In de zaadtuin staan 1.178 geënte bomen die aangeplant werden in haagvorm. Elk jaar van einde juni tot begin juli worden de kersen in de zaadtuin geplukt. De kersen worden vervolgens geschoond, waarbij de pitten worden ontdaan van het vruchtvlees. De oogst van pitten gaat naar geïnteresseerde Vlaamse boomkwekerijen en zaadhandelaars.
INBO Rapport: Genetische diversiteit van de INBO-zaadboomgaard van boskers
Boskers in Helix (foto Bart De Cuyper, INBO)
Contactpersoon: Bart De Cuyper
3/ PRODUCTEN
Cultivars van populier
Populier - rondhout
Het veredelingsprogramma van populier, gestart in 1948 door Swedish Match, is het langstlopende programma van het INBO en resulteerde in de loop der jaren in de productie van verschillende cultivars. Sinds 1999 werden negen cultivars op de markt gebracht:
De cultivars staan op de lijst van erkend bosbouwkundig uitgangsmateriaal onder de categorie ‘getest’. Stekmateriaal van deze cultivars wordt aangeboden aan meerdere erkende boomkwekers in binnen- en buitenland met het oog op productie en verkoop van bomen. Deze cultivars zijn Europees beschermd door het communautair kwekersrecht verleend door CPVO ( Communautair Bureau voor Plantenrassen ).
>> Dossier Populier in Silva Belgica juillet-août 2018
Contactpersoon: Marijke Steenackers
"Vesten"(foto Marijke Steenackers, 2020, links) en "Remus" (foto Wim De Clercq, aug 2015, rechts)
Populier - Korteomloophout
Korteomloophout (KOH) is één van de meest efficiënte vormen van energieteelten die je in onze regio kan produceren en levert groene energie. Het is een gewas dat bestaat uit een dichte aanplant van snelgroeiende boomsoorten, meestal populieren en wilgen, die elke 2 à 4 jaar geoogst wordt. De teelt maakt géén gebruik van pesticiden en meststoffen. De jaarlijkse opbrengst kan tot 15 à 20 ton droge houtsnippers per jaar en per hectare bedragen. In het onderzoekscentrum bevinden zich aanplantingen die tot doel hebben de beste populieren en wilgen cultivars voor korteomloophout te selecteren.
KOH-plantage met de cultivar Vesten: éénjarige scheuten op zesjarige wortel
Contactpersoon: Marijke Steenackers