Natuur & maatschappij

Stedelijke natuur

Vlaanderen is een sterk verstedelijkte regio, en naarmate de steden groeien, groeit ook de vraag naar “natuur”. Kennis over stedelijke habitats ontbreekt of is sterk versnipperd. Deze kennis is cruciaal om ruimtelijke vraagstukken te begrijpen vanuit een sociaal-ecologisch perspectief. De link tussen beleid en kennis over basis-natuurkwaliteit, verdeling van natuurvoordelen tussen bevolkingsgroepen, en de impact van verstedelijking op natuurkwaliteit ontbreekt nog. Wij willen bestaande en nieuwe kennis vertalen naar een beter stedelijk en regionaal natuurbeleid. Het huidige beleid, met o.a. de natuurherstelverordening, het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen en de bouwshift, maken deze vragen urgent.

Het onderzoeksprogramma Stedelijke Natuur wil de wetenschappelijke inzichten op het grensvlak tussen klimaat, biodiversiteit en stedelijke groene ruimte vertalen naar bruikbare instrumenten en beleid.

• Karteren en monitoren van stedelijke natuurkwaliteit: bepalen basiskwaliteit stedelijke natuur (streefbeelden), rol van stedelijke natuur in realiseren van robuust natuurnetwerk, meten van stedelijke natuur (vb. BWK Stad Gent)
• Rechtvaardigheid en sociale verdeling van natuurvoordelen onderzoeken: wie beslist waar welke natuur komt en welke voordelen en ecosysteemdiensten levert dit op voor verschillende sociale groepen? (vb. FairNature)
• Beleidsinstrumenten en -strategieën wetenschappelijk onderbouwen om de leefbaarheid en biodiversiteit, in steden te vergroten: Natuurgebaseerde oplossingen (vb INTERLACE), Natuurweefselplanning (NWP), nieuwe groennormen “3+30+300 regel” , invulling natuurherstelverordening.
• Praktijkcases ondersteunen en netwerken uitbouwen: ontwikkelen van stedelijke natuur en Natuurgebaseerde oplossingen in de praktijk  (vb. NWP pilots, Atlas Groenblauwe Oplossingen), om o.a. effectiviteit (verkoeling, waterbuffer, corridor), kosteneffectiviteit en financieringsaspecten beter te kunnen onderzoeken.

Door stedelijke natuur in kaart te brengen, haar diverse waarden te bepalen en beleidsinstrumenten te onderzoeken, willen we genuanceerde streefbeelden voor stedelijke natuur ontwikkelen,  die bijdragen aan biodiverse, sociaal rechtvaardige en leefbare steden.

Ons onderzoek helpt om internationale tot lokale beleidsdoelen toe te passen op de steden en ondersteunt regionale en lokale overheden en administraties om nieuwe instrumenten te ontwikkelen rond stedelijke natuur en klimaat. We helpen lokale coalities om zelf meervoudige waarden van stedelijke natuur te bepalen en om een gedragen, rechtvaardige en biodiverse stedelijke omgeving te realiseren.

Voor meer informatie rond stedelijke natuur, kan je terecht bij Sander Jacobs en Julie Callebaut.

Multifunctionele landschappen

In Vlaanderen staat de open ruimte onder zware druk omdat diverse groepen zeer verschillende verwachtingen hebben van dezelfde ruimte. Deze landschappen zijn nl. essentieel voor voedsel- en houtproductie, leveren heel wat maatschappelijk-belangrijke ecosysteemdiensten (zoals overstromingsveiligheid, bestuiving, buitenrecreatie), en zijn belangrijk voor biodiversiteit. Er wordt ook naar deze gebieden gekeken om oplossingen te vinden voor de klimaatuitdagingen en de biodiversiteitscrisis. Daarom staat het behoud en duurzaam beheer van een kwalitatieve en multifunctionele open ruimte hoog op de agenda in het Vlaamse beleid. De uitdaging bestaat erin om de verschillende functies op een slimme en toekomstgerichte manier te combineren zodat: 1) legitieme noden van verschillende actoren tot hun recht kunnen komen, en 2) er kansen gecreëerd worden voor natuurlijke processen en biodiversiteit.

Het INBO-programma multifunctionele landschappen heeft tot doel gebiedsgerichte processen te ondersteunen (zoals bv. Landschapsparken, Waterlandschappen). Dit doen we enerzijds door de multifunctionaliteit van landschappen en/of landschapselementen beter in kaart te brengen, en de mogelijke frictiepunten die kunnen optreden tussen verschillende actoren. Anderzijds werken we via co-creatieve processen en systeemdenken met lokale partners om tot breed gedragen oplossingpistes te komen, die kunnen bijdragen aan een duurzame gebiedsontwikkeling. We maken hiervoor o.a. gebruik van socio-ecologisch systeemdenken, ecosysteemdiensten-onderzoek, actorenonderzoek, onderzoek van percepties en waarden, governance analyse en participatief actieonderzoek. Deze aanpak passen we toe bij onder andere:

• landschapsparken: Promulan, MOSAIC
• valleigebieden: Future Floodplains Recarbon, 
• multifunctionele landschapselementen:
  • groenblauwe netwerken: Gobelin
  • ecoducten: Procesondersteuning Ecoducten
  • agro-beheersmaatregelen: Contracts2.0
  • houtkanten: Houtkantenplan
  • korte-omloophout: Ad-Libio