Zoeken
Natuurindicatoren
Terug naar overzicht
Trend visindex Zeeschelde
Publicatiedatum: 2025-03-17T10:00:00+01:00
De visindex score varieert al naargelang de saliniteitzone. De ecologische kwaliteit in het zoetwatergetijdegebied (Temse-Merelbeke) scoort in 2024 minder goed dan in voorgaande jaren en haalt in 2024 zelfs een ‘slechte kwaliteit’. De stroomafwaarts gelegen zwak brakke en brakke zone scoren beter dan in 2023. De visindex in de zwak brakke zone stijgt zelfs een klasse en we stellen hier, na jaren van een een overwegende ‘ontoereikende kwaliteit’ een ‘matige kwaliteit’ vast.
Figuur 1: evolutie van de visindex in de drie saliniteitzones van de Zeeschelde. De blauwe stippellijnen begrenzen de EQR klassen (of Ecological Quality Ratio): score <0,25 = slecht, van 0,25 tot <0,50 = ontoereikend, van 0,50 tot <0,75 = matig, van 0,75 tot <1 = goed ecologisch potentieel, 1= maximaal ecologisch potentieel.
Definitie
Voor de evaluatie van het visbestand in de Zeeschelde werd een zone-specifieke visindex ontwikkeld. De visindex betreft een geïntegreerde score van de ecologische kwaliteit van het visbestand weer ten opzichte van een referentiesituatie. De indexwaarde wordt omgerekend naar een score (EQR of Ecological Quality Ratio) die kan variëren tussen 0 (slecht) en 1 (Maximaal Ecologisch Potentieel).
Bespreking
Vanaf 2010 stellen we voor de zoetwaterzone een sterke stijging vast van de EQR tot in 2020. We noteren dan vooral in de zoetwaterzone een kwaliteitstoename wat resulteerde in het behalen van het ‘goed ecologisch potentieel’ (GEP) vanaf 2012, m.u.v. de matige kwaliteit in 2016, 2017 en 2021. Vanaf 2022 wordt hier opnieuw slechts een ‘ontoereikende kwaliteit’ behaald. In 2024 zelfs ‘een slechte kwaliteit’.
In 2024 vingen we 12 referentiesoorten in de zoetwaterzone. Het aantal gevangen individuen per fuikdag scoort minder goed dan in 2023. Het relatief percentage diadrome vissen, gespecialiseerde paaiers, piscivoren en benthische soorten scoren anno 2024 nog lager dan in 2023 zodat in deze zone een ‘slechte kwaliteit’ wordt gehaald.
In de zwak brakke zone vingen we in 2024 16 referentiesoorten. Het aantal gevangen individuen is toegenomen in vergelijking met dat van 2023 (117/fuikdag naar 503/fuikdag), deze metriek scoort dan ook heel goed. De metriek intolerante species scoort anno 2024 het laagst maar haalt dezelfde score als in 2023. De overige metrieken scoren allemaal beter dan in 2023. De uiteindelijke EQR in 2024 is zo met een klasse verhoogd naar een ‘matige kwaliteit’.
In de brakke zone vingen we in 2024 11 referentiesoorten. De metrieken diadrome soorten en intolerante species scoren een ‘ontoereikende kwaliteit’. De overige metrieken scoren iets beter, maar toch haalt de totale EQR in deze zone slechts 0,46 of ‘ontoereikende kwaliteit’. In 2023 was dat met een score van 0,38 iets lager. In 2022 werd in deze zone de ‘matige kwaliteit’ gehaald.
Diadrome soorten (= vissen die tussen zoet en zout water migreren om naar hun paaiplaats te gaan) zijn algemeen aanwezig in de Zeeschelde. Diadrome soorten zoals fint en spiering gebruiken het zoetwatergebied van het estuarium als paaihabitat terwijl paling het estuarium als opgroeigebied gebruikt en de Zeeschelde verlaat om te paaien in de Sargasso zee.
Meer weten?
Metadata over Trend visindex Zeeschelde
Publicatiedatum: 2025-03-17T10:00:00+01:00
Technische informatie
- Periodiciteit: jaarlijks
- Volgende update: februari 2026
- Databereik: 2007-2024
Databron
- Producent: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek
- Dataset: Data van Zeeschelde in VIS (Vis Informatie Systeem)
- Gegevensinzameling: De bemonstering gebeurt op zes plaatsen in de Zeeschelde: één station in de brakke zone (Paardenschor), twee locaties in de zwak brakke zone (Antwerpen en Steendorp) en drie locaties in de zoetwaterzone (Kastel, Appels en Overbeke). De bemonstering gebeurt telkens in het voorjaar, de zomer en het najaar.
Berekeningswijze
De visindex wordt berekend op basis van een aantal meetgegevens of metrieken die verband houden met 1) soortensamenstelling en -rijkdom, 2) trofische samenstelling, 3) hoeveelheid vis en conditie van het visbestand. Zo zal bij een verstoring van het aquatische milieu het aantal soorten in de visgemeenschap afnemen, de gevoelige soorten verdwijnen, terwijl het aantal individuen van tolerante soorten toeneemt. Iedere metriek wordt beoordeeld en gescoord ten opzichte van een referentie. In elke saliniteitszone gelden andere metrieken en grenswaarden die geselecteerd zijn op basis van modellering, correlatieanalyses en ecologische relevantie (Breine et al., 2010).
De som van de metriekscores geeft de waarde van de index voor biotosche integriteit of IBI. De waarde van de index kan variëren afhankelijk van het aantal metrieken. Om de IBI (0-6) om te zetten naar een EQR (score tussen 0 en 1) wordt volgende formule gebruikt:
EQR= OGT + (IBI-OGNT)/(BGNT-OGNT)*0,25
Met OGT= getransformeerde ondergrens van de IBI, OGNT = niet getransformeerde ondergrens en BGNT = niet getransformeerde bovengrens. De grenzen zijn als volgt vastgelegd:
| OGT | OGNT | BGNT |
|---|---|---|
| 0 | 0 | <2,4 |
| 0,25 | 2,4 | <3,6 |
| 0,5 | 3,6 | <4,8 |
| 0,75 | 4,8 | <6 |
en de relatie tussen de EQR en de kwaliteitsbeoordeling in de Kaderrichtlijn Water is als volgt:
| EQR | Klassegrenzen | Kaderrichtlijn |
|---|---|---|
| 1 | [1] | MEP |
| ≥ 0,75 | [0,75-1[ | GEP |
| ≥ 0,50 | [0,5-0,75[ | matig |
| ≥ 0,25 | [0,25-0,5[ | ontoereikend |
| < 0,25 | [0-0,25[ | slecht |
Opmerkingen bij de gegevenskwaliteit en betrouwbaarheid
Volgens Breine et al. (2010) worden er bij de validatie mits toelating van een kleine type I of II fout, 94% van de locaties correct beoordeeld.
Download
Broncode indicator: visindex_zeeschelde.Rmd
Broncode metadata: metadata_visindex_zeeschelde.Rmd
| Beschrijving | Gegevens | Metadata |
|---|---|---|
| Basisdata | visindex_zeeschelde.csv | visindex_zeeschelde.yml |
Referenties
Breine, Jan, Adinda De Bruyn, Linde Galle, Isabel Lambeens, Yves Maes,
Thomas Terrie, en Gerlinde Van Thuyne. 2021. Opvolgen van het
visbestand in het Zeeschelde-estuarium: Viscampagnes met schietfuiken
2020. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 3.
België: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. https://doi.org/10.21436/inbor.29281830.
Breine, Jan, Adinda De Bruyn, Linde Galle, Isabel Lambeens, Yves Maes,
en Gerlinde Van Thuyne. 2016. Opvolgen van het visbestand in het
Zeeschelde-estuarium: viscampagnes 2015. Rapporten van het
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.R.2016.12063029. Instituut
voor Natuur- en Bosonderzoek.
———. 2017. Opvolging van het visbestand in het Zeeschelde-estuarium:
Viscampagnes 2016. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek 20. België: Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek. https://doi.org/10.21436/inbor.12862741.
———. 2018. Monitoring van het visbestand in het
Zeeschelde-estuarium.: Viscampagnes 2017. Rapporten van het
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 40. België:
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. https://doi.org/10.21436/inbor.14245903.
Breine, Jan, Linde Galle, Isabel Lambeens, Yves Maes, Thomas Terrie, en
Gerlinde Van Thuyne. 2019. Opvolgen van het visbestand in het
Zeeschelde-estuarium: Viscampagnes 2018. Rapporten van het
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 27. België:
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. https://doi.org/10.21436/inbor.16173314.
———. 2020. Opvolgen van het visbestand in het Zeeschelde-estuarium:
Viscampagnes 2019. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek 6. België: Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek. https://doi.org/10.21436/inbor.17807329.
Breine, Jan, Joachim Maes, Paul Quataert, Erika Van den Bergh, Ilse
Simoens, Gerlinde Thuyne, en Claude Belpaire. 2007. ‘A fish-based
assessment tool for the ecological quality of the brackish Schelde
estuary in Flanders (Belgium)’. Hydrobiologia 575
(april): 141–59. https://doi.org/10.1007/s10750-006-0357-z.
Breine, Jan, J Maes, F Ollevier, en S Maarten. 2011. ‘Fish
assemblages across a salinity gradient in the Zeeschelde estuary
(Belgium) test’. Belgian journal of zoology 141 (2):
21–44.
Breine, Jan, Paul Quataert, Maarten Stevens, Frans Ollevier, Filip A. M.
Volckaert, Ericia Van den Bergh, en Joachim Maes. 2010. ‘A
zone-specific fish-based biotic index as a management tool for the
Zeeschelde estuary (Belgium)’. Marine Pollution Bulletin
60 (7): 1099–1112. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2010.01.014.
Breine, Jan, Maarten Stevens, Erika Van den Bergh, en Joachim Maes.
2011. ‘A reference list of fish species for a heavily modified
transitional water: The Zeeschelde (Belgium)’. Belgian
Journal of Zoology 1 (januari).
Breine, Jan, Maarten Stevens, en Gerlinde Van Thuyne. 2011.
Opvolging van het visbestand van de zeeschelde: resultaten voor
2010. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek
INBO.R.2011.4. België: Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek.
Breine, Jan, Maarten Stevens, Gerlinde Van Thuyne, en Claude Belpaire.
2010. Opvolging van het visbestand van de zeeschelde: resultaten
voor 2008-2009. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek INBO.R.2010.13. België: Instituut voor Natuur-
en Bosonderzoek.
Breine, Jan, en Gerlinde Van Thuyne. 2012. Opvolging van het
visbestand van de zeeschelde:: resultaten voor 2011. Rapporten van
het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.R.2012.24.
België: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.
———. 2013. Opvolging van het visbestand van de Zeeschelde:
resultaten voor 2012. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek INBO.R.2013.13. België: Instituut voor Natuur-
en Bosonderzoek.
———. 2014. Opvolging van het visbestand in de Zeeschelde:
viscampagnes 2013. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek INBO.R.2014.1413950. België: Instituut voor
Natuur- en Bosonderzoek.
———. 2015. Opvolging van het visbestand in de Zeeschelde:
viscampagnes 2014. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek INBO.R.2015.6977363. België: Instituut voor
Natuur- en Bosonderzoek.
Cuveliers, Els, Maarten Stevens, J Guelinckx, F Ollevier, Jan Breine, en
Claude Belpaire. 2007. Opvolging van het visbestand van de
Zeeschelde: resultaten voor 2006. Rapporten van het Instituut voor
Natuur- en Bosonderzoek INBO.R.2007.48. België: Instituut
voor Natuur- en Bosonderzoek.
Guelinckx, J, E Cuveliers, F Ollevier, Maarten Stevens, Jan Breine, en
Claude Belpaire. 2008. Opvolging van het visbestand van de
zeeschelde: resultaten voor 2007. Rapporten van het Instituut voor
Natuur- en Bosonderzoek INBO.R.2008.39. België: Instituut
voor Natuur- en Bosonderzoek.
Maes, J, D Ercken, B Geysen, en and F Ollevier. 2003. Opvolging van
het visbestand van de zeeschelde. Resultaten voor 2002.
Studierapport in opdracht van AMINAL, Afdeling Bos en Groen. Instituut
voor Bosbouw en Wildbeheer.
Maes, J, B Geysen, Maarten Stevens, en F Ollevier. 2004. Opvolging
van het visbestand van de zeeschelde. Resultaten voor 2003.
Studierapport in opdracht van AMINAL, Afdeling Bos en Groen. Instituut
voor Bosbouw en Wildbeheer.
Maes, J, B Geysen, Maarten Stevens, F Ollevier, Jan Breine, en Claude
Belpaire. 2005. Opvolging van het visbestand van de zeeschelde:
resultaten voor 2004. Rapporten van het instituut voor bosbouw en
wildbeheer - sectie visserij. Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer.
Stevens, Maarten, J Maes, J Guelinckx, F Ollevier, Jan Breine, en Claude
Belpaire. 2006. Opvolging van het visbestand van de Zeeschelde:
resultaten voor 2005. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek INBO.R.2006.45. België: Instituut voor Natuur-
en Bosonderzoek.
Van Ryckegem, Gunther, Joost Vanoverbeke, Frank Van de Meutter, Bart
Vandevoorde, Amber Mertens, Wim Mertens, Alexander Van Braeckel, e.a.
2024. MONEOS - Geïntegreerd datarapport INBO: Toestand Zeeschelde
2023. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 67.
België: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.
https://doi.org/https://doi.org/10.21436/inbor.116247067.
