Zoeken
Natuurindicatoren
Terug naar overzicht
Introductiewegen en aantallen van uitheemse soorten in Vlaanderen
Publicatiedatum: 2023-10-25T10:00:00
Ontsnappingen van huisdieren, van planten uit de horticultuur (bv. via het storten van tuinafval) of uit botanische tuinen, van dieren uit dierenparken of aquaria zijn een belangrijke bron van nieuwe introducties.
Definitie
De indicator toont het aantal uitheemse planten- en diersoorten dat via een bepaalde introductieweg in Vlaanderen terechtkomt. Voor deze indicator werd de beschikbare informatie over introductiewegen ingedeeld volgens de standaard van de Conventie Biologische Diversiteit (CBD 2014; Adriaens 2016; Harrower e.a. 2020). De gegevens waren tot 2018 gebaseerd op INBO data, maar zijn vanaf 2019 gebaseerd op de voor Vlaanderen beschikbare gegevens in de officiële Belgische checklist van uitheemse soorten (Desmet e.a. 2020).
Bespreking
Uitheemse soorten zijn soorten die niet van nature in Vlaanderen voorkomen maar door menselijke activiteit in Vlaanderen zijn terechtgekomen. Onder introductiewegen (pathways) worden zowel de vectoren die een organisme meedragen, als de route waarlangs soorten binnenkomen, begrepen. Voor deze indicator werd de beschikbare informatie over introductiewegen ingedeeld volgens de standaard van de Conventie Biologische Diversiteit (CBD 2014; Adriaens 2016; Harrower e.a. 2020). Hulme et al. (2008) onderscheiden vijf introductiemechanismen voor uitheemse soorten: uitzetting, ontsnapping, transportbesmetting, transportverstekeling en corridor. Daarnaast is er autonome uitbreiding van een soort vanuit een ander gebied waar de soort eveneens uitheems is.
Sinds 1 januari 2015 is de Europese verordening (1143/2014) inzake de preventie en het beheer van invasieve uitheemse soorten van kracht. De Verordening legt Vlaanderen regels op voor preventie van nieuwe introducties via de controle op onopzettelijke introductiewegen. Ze verplicht de lidstaten een analyse uit te voeren van de prioritaire introductiewegen van exoten.
Ondertussen werd deze analyse van introductiewegen uitgevoerd door de Belgische wetenschappelijke raad Invasieve Uitheemse Soorten ((IAS 2018)) en zijn actieplannen voor prioritaire onopzettelijke introductiewegen van Unielijst exoten in voorbereiding.
Op basis van het aantal soorten zijn de belangrijkste onopzettelijke introductiewegen van invasieve exoten ontsnappingen en transportbesmettingen. Bij ontsnappingen gaat het over planten uit de horticultuur (bv. via het storten van tuinafval), uit botanische tuinen, ontsnapte huisdieren en dieren uit dierenparken en uit aquaria. Daarnaast zijn er introducties door de onbedoelde verplaatsing van levende organismen als contaminanten van goederen (bv. zaden, grondverzet, levend aas, hout). Verschillende soorten bereikten Vlaanderen ook op eigen kracht vanuit populaties in omliggende regio’s. Voor aquatische diersoorten vormen onbedoelde introducties bij visbepotingen een aandachtspunt, voor waterplanten de aquariumhouderij.
Trend in het aantal introducties van uitheemse soorten
Door een toenemende globalisering is het aantal uitheemse soorten in de natuur in Vlaanderen de laatste decennia exponentieel gestegen. Deze toename is zichtbaar in alle ecosystemen. Sommige uitheemse soorten verspreiden zich invasief en kunnen daarmee de inheemse biodiversiteit verstoren.
Referenties
Adriaens, T. 2016. ‘Advies over de introductieroutes van voor de
Europese Unie zorgwekkende invasieve exoten in Vlaanderen’.
Report. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. https://purews.inbo.be/ws/files/11864217/INBO.A.3408.pdf.
CBD. 2014. ‘Pathways of introduction of invasive species, their
prioritization and management UNEP/CBD/SBSTTA/18/9/Add.1’.
Report. Convention on Biological Diversity. https://www.cbd.int/doc/meetings/sbstta/sbstta-18/official/sbstta-18-09-add1-en.pdf.
Desmet, P., L. Reyserhove, D. Oldoni, Q. Groom, T. Adriaens, S.
Vanderhoeven, en S. Pagad. 2020. ‘Global Register of Introduced
and Invasive Species - Belgium. Version 1.9.’ Dataset.
https://doi.org/https://doi.org/10.15468/xoidmd.
Harrower, CA, R Scalera, S Pagad, K Schonrogge, en HE Roy. 2020.
‘Guidance for interpretation of the CBD categories of pathways for
the introduction of invasive alien species.’ Report. European
Union. https://doi.org/10.2779/6172.
Hulme, P. E., S. Bacher, M. Kenis, S. Klotz, I. Kuhn, D. Minchin, W.
Nentwig, e.a. 2008. ‘Grasping at the routes of biological
invasions: a framework for integrating pathways into policy’.
Journal Article. Journal of Applied Ecology 45 (2): 403–14. https://doi.org/10.1111/j.1365-2664.2007.01442.x.
IAS, National Scientific Secretariat. 2018. ‘Pathways of
unintentional introduction and spread of ias of Union Concern in
Belgium. Report 1. identification and prioritization.’ National
Scientific Secretariat IAS. https://pureportal.inbo.be/en/publications/pathways-of-unintentional-introduction-and-spread-of-ias-of-union.
Meer weten?
Metadata over Introductiewegen en aantallen van uitheemse soorten in Vlaanderen
Publicatiedatum: 2023-10-25T10:00:00
Technische informatie
- Periodiciteit: tweejaarlijks
- Volgende update: september 2024
- Databereik: 1201-2020
Databron
- Producent: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek
- Dataset: TrIAS - data input checklist indicators
- Gegevensinzameling: TrIAS indicatoren
Berekeningswijze
Deze indicator maakt gebruik van de functionaliteiten van het trias - rpackage voor de creatie van tabellen & grafieken met betrekking tot invasieve exoten. Alle grafieken en tabellen van deze indicator zijn gebaseerd op het Globaal register van geïntroduceerde en invasieve soorten - België.
Voor de grafiek ivm introductiewegen werd gebruik gemaakt van de visualize_pathways_level1 - functie van het trias - rpackage.
De grafieken omtrent soorten per habitat per jaar zijn gebaseerd op de indicator_total_year - functie van het trias - rpackage.
Download
Broncode indicator: uitheemse_soorten_introductiewegen.Rmd
Broncode metadata: uitheemse_soorten_introductiewegen_metadata.Rmd
| Beschrijving | Gegevens | Metadata |
|---|---|---|
| ias pathways | ias_pathways.csv | ias_pathways.yml |