Dagvlindermonitoring in Vlaanderen 1991-2024: meer verliezers dan winnaars
Dagvlindermonitoring gebeurt in Vlaanderen op een bescheiden schaal: van de in totaal 55 waargenomen soorten hebben we slechts van 21 algemene soorten voldoende gegevens voor een trendanalyse. Bij zes ervan is de trend dalend, bij vier stijgend, bij vijf stabiel en bij de zes resterende is de trend onzeker.
Sinds 1991 wordt er aan dagvlindermonitoring gedaan in Vlaanderen, waarbij vrijwilligers van begin april tot eind september wekelijks een vaste route wandelen en daarop de aantallen tellen van alle dagvlinders die ze onderweg tegenkomen.
Het aantal vlinderroutes is in Vlaanderen altijd vrij bescheiden gebleven (20-40) en haalde nooit de aantallen van Groot-Brittannië of Nederland, waar jaarlijks meerdere honderden vlinderroutes gewandeld worden. In de periode van 1991-2024 werden in totaal 55 soorten dagvlinders waargenomen, maar slechts voor 21 soorten waren voldoende gegevens aanwezig om een trendanalyse te doen.
In de periode 1991-2024:
- Zijn er zes soorten die een afnemende trend vertonen: groot dikkopje, kleine vos, koevinkje, landkaartje, oranje zandoogje en zwartsprietdikkopje.
- Nemen vier soorten toe: atalanta, bont zandoogje, citroenvlinder en dagpauwoog.
- Vertonen de overige soorten een stabiele (5 soorten) of onzekere trend (6 soorten).
Graslandsoorten gaan met gemiddeld 58% achteruit ten opzichte van het startjaar 1991, wat mogelijk te wijten is aan het verdwijnen en het kwaliteitsverlies van schrale, bloemrijke graslanden door stikstofdepositie en klimaatverandering. Bosgerelateerde soorten namen aanvankelijk sterk toe in de periode 2001-2017, maar vertonen sindsdien een vrij sterke achteruitgang (met grotere verschillen tussen jaren dan bij de graslandvlinders). Voor het achterhalen van een oorzaak van deze recente achteruitgang bij de ‘bossoorten’ is bijkomend ecologisch onderzoek nodig.
Een twaalftal dagvlinders van de Rode Lijst worden sinds 2016 opgevolgd in een apart monitoringmeetnet (meetnetten.be) en ook daar zien we veel meer verliezers (8) dan winnaars (1):
Een gerichte uitbreiding van het aantal vlinderroutes in Vlaanderen is nodig om zo ook voor de overige (Rode-Lijst)soorten een betrouwbare trend te kunnen berekenen. Hierdoor zouden we beter in staat zijn om de vinger aan de pols te houden van de dagvlinders en zouden we het natuurbeleid en -beheer in Vlaanderen sneller kunnen bijsturen.
