De 'mottige waarheid': 40% van de nachtvlinders is bedreigd in Vlaanderen
Met bijna 2000 soorten zijn de nachtvlinders een meer soortenrijke, maar veel minder bekende en dus minder onderzochte insectengroep dan de dagvlinders, waarvan er slechts zo’n 75 soorten voorkomen in Vlaanderen. Nachtvlinders vormen een ecologisch erg belangrijke insectengroep als bulkvoedsel voor bijvoorbeeld vogels en vleermuizen én als nachtelijke bestuivers. De laatste decennia verzamelden citizen scientists steeds meer gegevens over de verspreiding van de nachtvlinders, meestal met behulp van lichtvallen. Zo'n vallen gebruiken UV-licht waar nachtvlinders op afkomen en vervolgens in de val terechtkomen. Bij het krieken van de dag wordt de lichtval gecontroleerd, worden alle soorten op naam gebracht en weer vrijgelaten.
Met behulp van de gegevens van de vele vrijwillige ‘mottenvangers’ stelden enkele onderzoekers van Natuurpunt Studie, het INBO, de Vlaamse Vlinderwerkgroep en de Vlaamse Vereniging voor Entomologie recent een eerste Rode Lijst van de nachtvlinders in Vlaanderen samen (Veraghtert et al. 2023).
Een vergelijking van de huidige verspreiding (2013-2022) met die uit de periode 1980-2012, bracht aan het licht dat niet minder dan 40% van de 717 onderzochte soorten in min of meerdere mate bedreigd of al verdwenen is uit Vlaanderen: 39 soorten zijn regionaal uitgestorven, 41 ernstig bedreigd, 82 bedreigd en 42 soorten kwetsbaar. Daarnaast zijn er nog 84 soorten bijna in gevaar en 393 soorten momenteel niet in gevaar. Voor 36 soorten zijn momenteel onvoldoende data voorhanden om een Rodelijstcategorie te bepalen. Vooral typische soorten van voedselarme en/of natte biotopen zoals heiden en moerassen zijn er het slechtst aan toe.
Dirk Maes (INBO) & Wim Veraghtert (Natuurpunt Studie)
Beeld boven: gevlamde vlinder, een bedreigde soort van heidegebieden (Shutterstock)